Chiều ngày 7/5/2025, Hội nghị “Tuân thủ CBAM: Con đường hướng tới xuất khẩu xanh vào thị trường châu Âu” do Trung tâm Xúc tiến Thương mại và Đầu tư TP. Hồ Chí Minh (ITPC) phối hợp cùng Tiểu ban Tăng trưởng Xanh của Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu (EuroCham) tổ chức đã mang đến cái nhìn toàn diện về Cơ chế Điều chỉnh Biên giới Carbon (CBAM) của Liên minh châu Âu (EU). Sự kiện không chỉ làm rõ các yêu cầu và cơ chế vận hành của CBAM, mà còn thúc đẩy doanh nghiệp Việt Nam hướng tới chuyển đổi xanh, nhằm tăng sức cạnh tranh và mở rộng thị trường xuất khẩu.
Chuyển đổi xanh là đòn bẩy cho xuất khẩu bền vững
Mở đầu hội nghị, bà Hồ Thị Quyên – Phó Giám đốc ITPC – khẳng định CBAM không đơn thuần là một rào cản thương mại, mà còn là động lực giúp doanh nghiệp Việt nâng tầm năng lực sản xuất và thích nghi với xu thế toàn cầu. Được EU triển khai như một phần trong chiến lược giảm phát thải khí nhà kính và khuyến khích sản xuất sạch, CBAM đang trong giai đoạn chuyển tiếp kéo dài từ ngày 1/10/2023 đến hết ngày 31/12/2025. Trong thời gian này, doanh nghiệp xuất khẩu sang thị trường châu Âu bắt buộc phải báo cáo lượng khí thải carbon phát sinh trong quá trình sản xuất – cả trực tiếp và gián tiếp – nhưng chưa phải đóng thuế carbon.
Tại hội nghị, bà Đỗ Thị Hồng Duyên – Phó Chủ tịch Tiểu ban Tăng trưởng Xanh thuộc EuroCham – nhấn mạnh rằng CBAM là một thành tố quan trọng trong Thỏa thuận xanh của EU. Kể từ tháng 1/2026, tất cả các nhà nhập khẩu vào EU sẽ phải kê khai lượng khí thải carbon đối với các mặt hàng như thép, nhôm, xi măng và phân bón. Đây được xem là một bước ngoặt mở ra cơ hội để doanh nghiệp Việt Nam đa dạng hóa sản phẩm xuất khẩu và củng cố vị thế tại thị trường châu Âu – nơi mà các yêu cầu về bảo vệ môi trường ngày càng được đặt lên hàng đầu.
Số liệu từ Tổng cục Thống kê cho thấy, trong quý I/2025, tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang EU đạt 13,7 tỷ USD, tăng 12,7% so với cùng kỳ năm trước. Điều này cho thấy tiềm năng to lớn của thị trường châu Âu, song cũng đặt ra yêu cầu cấp thiết rằng các doanh nghiệp Việt cần chủ động nâng cao năng lực, minh bạch hóa dữ liệu phát thải, áp dụng công nghệ sạch và cải tiến quy trình sản xuất theo hướng bền vững.
Cũng tại hội nghị, ông William L Nolten – Thành viên Ban Quản trị Rexil Asia – đã có những phân tích chuyên sâu, cho rằng CBAM có cách tiếp cận khác biệt so với GHG Protocol – một khung tiêu chuẩn tự nguyện dùng để đánh giá lượng phát thải ở cấp độ doanh nghiệp (Carbon Footprint of Company – CCF). Trong khi đó, CBAM là cơ chế bắt buộc, tập trung vào đánh giá phát thải ở cấp độ sản phẩm (Product Carbon Footprint – PCF), từ đó tạo ra áp lực nhưng cũng khơi gợi động lực để doanh nghiệp toàn cầu điều chỉnh và nâng cấp chuỗi cung ứng theo hướng xanh hóa và bền vững.
Bà Nina Miron Claudia – Chuyên viên chính sách của Tổng cục Thuế và Liên minh Hải quan châu Âu (TAXUD) – đã nhấn mạnh vai trò trung tâm của CBAM trong nỗ lực phi carbon hóa của EU. Theo bà, CBAM không chỉ phù hợp với các cam kết quốc tế, mà còn đảm bảo tuân thủ đầy đủ quy định của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO). Để hỗ trợ doanh nghiệp quy mô nhỏ, EU đã thiết lập một ngưỡng tối thiểu là 50 tấn nhập khẩu mỗi năm áp dụng cho các mặt hàng như thép, nhôm, xi măng và phân bón. Đồng thời, cơ chế này cũng cho phép khấu trừ giá carbon mà doanh nghiệp tại các nước thứ ba – như Việt Nam – đã nộp, thể hiện tinh thần hợp tác và chia sẻ trách nhiệm toàn cầu. “CBAM không chỉ là một chính sách về môi trường – đó còn là lời mời gọi hợp tác cho một tương lai xanh toàn cầu,” bà Claudia nhấn mạnh.
Doanh nghiệp Việt cần chủ động tuân thủ CBAM
Trong bối cảnh CBAM dần hiện diện như một chuẩn mực mới trong thương mại quốc tế, việc chuyển đổi xanh đã trở thành con đường tất yếu đối với doanh nghiệp Việt Nam nếu muốn duy trì và mở rộng vị thế tại thị trường châu Âu. Tiến sĩ Nguyễn Phương Nam – Tổng Giám đốc Công ty Tư vấn & Dịch vụ Đổi mới khí hậu Klinova – đã nhấn mạnh rằng một trong những nhiệm vụ cấp thiết mà doanh nghiệp cần thực hiện là kiểm kê phát thải khí nhà kính và xây dựng cơ sở dữ liệu phát thải chuẩn xác. Theo ông, doanh nghiệp cần chủ động rà soát toàn bộ quy trình sản xuất, áp dụng các nguồn năng lượng tái tạo và nâng cấp công nghệ để tối ưu hiệu quả sử dụng tài nguyên và giảm lượng phát thải một cách bền vững.
Tuy nhiên, không thể phủ nhận rằng việc tuân thủ CBAM sẽ kéo theo không ít thách thức. Từ những yêu cầu phức tạp trong báo cáo, việc thu thập dữ liệu phát thải cho đến áp lực cạnh tranh ngày càng gay gắt từ các sản phẩm có cường độ phát thải thấp – vốn được các nhà nhập khẩu EU ưu tiên – tất cả đang đòi hỏi doanh nghiệp phải chuẩn bị kỹ lưỡng và nâng cao năng lực từ gốc.
Minh chứng từ thực tiễn, ông Tạ Văn Thuận – Trưởng phòng Kinh doanh quốc tế của Công ty Cổ phần Phân bón Dầu khí Cà Mau (PVCFC) – đã chia sẻ về chiến lược chuyển dịch xanh mà doanh nghiệp đang triển khai. PVCFC, thành viên của Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam, đặt mục tiêu cắt giảm tới 80.000 tấn CO₂ mỗi năm trước 2030 và đạt mức giảm 220.000 tấn mỗi năm vào năm 2050. Để đạt được mục tiêu này, công ty đã và đang áp dụng nhiều giải pháp đột phá như thu hồi CO₂ từ khí thải, thử nghiệm sản xuất hydro ít phát thải, và sử dụng năng lượng tái tạo từ điện mặt trời cũng như biomass. Đặc biệt, PVCFC còn đặt kế hoạch cho ra mắt ít nhất hai dòng sản phẩm phân bón phát thải thấp trước năm 2050, sử dụng các nguyên liệu thân thiện với môi trường như urea chứa hoạt chất NBPT và DCD, NPK và phân hữu cơ kết hợp vi sinh vật Bacillus spp. Ông Thuận khẳng định, chuyển đổi xanh không chỉ là một nghĩa vụ, mà còn là cơ hội để doanh nghiệp nâng cao giá trị thương hiệu và khẳng định vị thế trên thị trường quốc tế.
Không chỉ từ phía doanh nghiệp, sự hỗ trợ từ Chính phủ cũng giữ vai trò không thể thiếu trong tiến trình này. Quyết định 232/QĐ-TTg được ban hành vào ngày 24/1/2025 đã chính thức khởi động thí điểm hệ thống giao dịch phát thải (ETS), từng bước đặt nền móng cho việc hình thành thị trường carbon trong nước. Theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, các bộ, ngành có trách nhiệm xây dựng khung thị trường này sao cho phù hợp với pháp luật trong nước, thực tiễn phát triển của Việt Nam và các cam kết quốc tế về giảm phát thải khí nhà kính. Đây không chỉ là biện pháp hỗ trợ doanh nghiệp đáp ứng yêu cầu từ CBAM, mà còn là bước tiến vững chắc đưa Việt Nam tiến gần hơn tới mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.
Chuyển đổi xanh, hơn cả một chiến lược kinh doanh, đang trở thành yếu tố lan tỏa mạnh mẽ trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Khi một doanh nghiệp thực hiện giảm phát thải, các đối tác trong chuỗi cũng sẽ bị cuốn theo làn sóng thay đổi, cùng nâng cấp và điều chỉnh theo các tiêu chuẩn môi trường ngày càng khắt khe. Để hiện thực hóa được điều này, doanh nghiệp không chỉ cần đầu tư mạnh vào công nghệ sạch, mà còn phải nâng cao năng lực báo cáo và xác minh dữ liệu, đồng thời phối hợp hiệu quả với các cơ quan chức năng và đối tác quốc tế.
Sự tăng trưởng ấn tượng của xuất khẩu sang EU – với kim ngạch đạt 202,52 tỷ USD trong quý I/2025, tăng 13,7% so với cùng kỳ năm trước – là minh chứng rõ ràng cho sức hấp dẫn của thị trường này. Tuy nhiên, CBAM giờ đây không chỉ là một rào cản kỹ thuật mà còn là bài kiểm tra toàn diện về năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Việt. Việc đáp ứng đầy đủ các yêu cầu của cơ chế này không chỉ giúp duy trì thị phần tại EU, mà còn mở ra cơ hội tiếp cận các thị trường có tiêu chuẩn môi trường tương tự như Hoa Kỳ hay Vương quốc Anh.
CBAM, xét trên góc nhìn dài hạn, không chỉ là câu chuyện của hôm nay mà chính là định hướng của tương lai. Khi toàn cầu cùng hướng về một nền kinh tế không carbon, doanh nghiệp Việt Nam đang đứng trước một bước ngoặt lớn – chuyển đổi để phát triển, hoặc bị đào thải. Với tinh thần đổi mới, sự quyết tâm và tầm nhìn chiến lược, hành trình xuất khẩu xanh không còn là một sự lựa chọn mà đã trở thành sứ mệnh – một sứ mệnh để khẳng định vị trí của Việt Nam trong kỷ nguyên phát triển bền vững toàn cầu.
—————————————————————————————————-
Nếu Quý Doanh Nghiệp đang gặp khó khăn trong quá trình tuân thủ CBAM, Intercert Việt Nam qua số Hotline: 0969.555.610 hoặc Email: sales@intercertvietnam.com để được hướng dẫn cụ thể.
