Quy định Chống phá rừng của Liên minh Châu Âu (EUDR) là một yêu cầu pháp lý mang tính ràng buộc đối với hàng loạt doanh nghiệp. Tuy nhiên, không phải tất cả các doanh nghiệp đều nhận thức đầy đủ về những hệ lụy khôn lường có thể xảy ra nếu bỏ qua hoặc không tuân thủ đầy đủ quy định này. Vậy, chính xác thì những rủi ro nếu không tuân thủ EUDR là gì? Bài viết này của Intercert Việt Nam sẽ đi sâu phân tích những hậu quả, tác động tới doanh nghiệp.
Rủi ro Pháp lý & Tài chính: Gánh nặng trực tiếp khi không tuân thủ EUDR
Một trong những hệ quả rõ ràng và tức thì nhất khi không tuân thủ EUDR chính là những rủi ro pháp lý và tài chính. EUDR đã đưa ra các cơ chế thực thi và hình phạt rất nghiêm khắc nhằm đảm bảo việc tuân thủ, và các cơ quan chức năng của EU sẽ không ngần ngại áp dụng chúng.
1. Mức phạt tài chính khổng lồ
- Phạt tiền dựa trên doanh thu: Điều khoản đáng chú ý nhất là mức phạt tiền có thể lên tới ít nhất 4% tổng doanh thu hàng năm của nhà khai thác hoặc thương nhân tại Liên minh Châu Âu trong năm tài chính trước đó. Con số này không hề nhỏ, đặc biệt đối với các tập đoàn lớn với doanh thu hàng tỷ euro. Ví dụ, nếu một công ty có doanh thu 1 tỷ euro tại EU, mức phạt tối thiểu có thể là 40 triệu euro cho một lần vi phạm. Mức phạt này được quy định để đủ sức răn đe, đảm bảo chi phí vi phạm cao hơn chi phí tuân thủ.
- Chi phí phát sinh từ việc đình chỉ hoạt động: Ngoài phạt tiền, các cơ quan chức năng có thể áp đặt các khoản phí hành chính để trang trải chi phí điều tra, kiểm tra và các biện pháp khắc phục. Điều này càng làm tăng gánh nặng tài chính cho doanh nghiệp vi phạm.
2. Tịch thu sản phẩm và tài sản
- Tịch thu hàng hóa vi phạm: Một trong những biện pháp trừng phạt trực tiếp nhất là việc tịch thu sản phẩm được xác định là không tuân thủ EUDR. Điều này có nghĩa là các lô hàng của doanh nghiệp sẽ không được phép nhập khẩu vào EU hoặc lưu thông trên thị trường. Việc này dẫn đến mất mát toàn bộ giá trị của lô hàng, chi phí lưu kho, và các chi phí liên quan đến việc tiêu hủy hoặc tái xuất (nếu được phép).
- Tịch thu doanh thu từ sản phẩm: Ngoài sản phẩm, EUDR cũng cho phép các cơ quan chức năng tịch thu doanh thu có được từ các sản phẩm không tuân thủ. Điều này đảm bảo rằng doanh nghiệp không thể hưởng lợi từ các hoạt động bất hợp pháp.
3. Cấm tham gia đấu thầu công cộng và các biện pháp khác
- Cấm tham gia đấu thầu công cộng: Các doanh nghiệp bị phát hiện vi phạm nghiêm trọng EUDR có thể bị cấm tham gia các quy trình đấu thầu công cộng trong EU trong một khoảng thời gian nhất định. Điều này có thể gây thiệt hại lớn cho các công ty phụ thuộc vào các hợp đồng với chính phủ hoặc các tổ chức công.
- Thu hồi giấy phép hoặc đình chỉ hoạt động: Trong những trường hợp vi phạm đặc biệt nghiêm trọng hoặc tái diễn, các cơ quan chức năng có thể thu hồi giấy phép kinh doanh hoặc đình chỉ hoạt động của doanh nghiệp liên quan đến các mặt hàng bị ảnh hưởng.
- Trách nhiệm hình sự đối với cá nhân: Đối với những vi phạm cố ý hoặc sơ suất nghiêm trọng, các cá nhân chịu trách nhiệm trong doanh nghiệp (ví dụ: giám đốc, quản lý chuỗi cung ứng) có thể phải đối mặt với các cáo buộc hình sự, bao gồm án tù, tùy thuộc vào luật pháp của từng quốc gia thành viên EU. Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc lãnh đạo cấp cao phải chịu trách nhiệm và đảm bảo tuân thủ.
Tất cả những rủi ro pháp lý và tài chính này không chỉ tác động trực tiếp đến lợi nhuận mà còn có thể đe dọa sự tồn vong của doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ vốn có khả năng chịu đựng kém hơn.
Rủi ro Hoạt động & Chuỗi cung ứng: Gián đoạn và Chi phí gia tăng
Bên cạnh những hậu quả pháp lý và tài chính trực tiếp, việc không tuân thủ EUDR còn tạo ra những rủi ro hoạt động và chuỗi cung ứng đáng kể, ảnh hưởng đến hiệu quả kinh doanh và khả năng tiếp cận thị trường.
1. Gián đoạn chuỗi cung ứng và chậm trễ vận chuyển
- Kiểm tra tại cảng và biên giới: Các lô hàng không có Tuyên bố Thẩm định Chuyên sâu (DDS) hợp lệ hoặc bị nghi ngờ không tuân thủ sẽ bị giữ lại tại các cảng nhập khẩu hoặc cửa khẩu biên giới của EU. Điều này dẫn đến sự chậm trễ đáng kể trong việc thông quan.
- Phát sinh chi phí lưu kho và vận chuyển: Thời gian chờ đợi kéo dài tại cảng sẽ làm phát sinh chi phí lưu kho, phí demurrage (phí lưu container) và các chi phí liên quan khác. Trong một số trường hợp, sản phẩm có thể bị hư hỏng do điều kiện bảo quản không phù hợp trong thời gian chờ đợi.
- Ngừng giao hàng và hủy đơn hàng: Nếu quá trình xác minh kéo dài hoặc kết luận là không tuân thủ, lô hàng có thể bị cấm nhập khẩu hoặc buộc phải tái xuất/tiêu hủy. Điều này dẫn đến việc không thể giao hàng cho khách, hủy đơn hàng, và mất doanh thu. Đối với các sản phẩm có thời hạn sử dụng ngắn (ví dụ: thực phẩm), đây là một thảm họa.
- Tìm kiếm nhà cung cấp thay thế: Nếu một nhà cung cấp bị phát hiện không tuân thủ, doanh nghiệp sẽ phải khẩn trương tìm kiếm các nguồn cung ứng thay thế, có thể mất nhiều thời gian, công sức và chi phí cao hơn.
2. Tăng chi phí vận hành và quản lý
- Chi phí khắc phục vi phạm: Nếu bị phát hiện không tuân thủ, doanh nghiệp sẽ phải chi trả các khoản phí liên quan đến việc khắc phục lỗi, bao gồm cả việc thuê luật sư, chuyên gia tư vấn để giải quyết vụ việc.
- Chi phí xây dựng lại hệ thống: Trong trường hợp hệ thống thẩm định bị đánh giá là yếu kém, doanh nghiệp sẽ phải đầu tư đáng kể để xây dựng lại các quy trình, hệ thống thu thập dữ liệu và kiểm soát nội bộ để đảm bảo tuân thủ trong tương lai.
- Tăng chi phí nguyên liệu thô: Nhu cầu về các sản phẩm được chứng minh là “không phá rừng” sẽ tăng cao, có thể đẩy giá nguyên liệu thô từ các nguồn bền vững lên cao, làm tăng chi phí sản xuất tổng thể.
- Chi phí kiểm tra và kiểm toán thường xuyên: Để duy trì sự tuân thủ, doanh nghiệp sẽ phải thực hiện các cuộc kiểm tra nội bộ và có thể là kiểm toán bên ngoài thường xuyên, phát sinh thêm chi phí vận hành.
Những rủi ro nếu không tuân thủ EUDR này không chỉ ảnh hưởng đến một lô hàng cụ thể mà có thể lan rộng ra toàn bộ hoạt động của doanh nghiệp, gây ra sự bất ổn và khó khăn trong việc lập kế hoạch dài hạn.
Rủi ro về Danh tiếng & Thương hiệu: Thiệt hại khó lường và lâu dài
Ngoài những hậu quả hữu hình về pháp lý và tài chính, việc không tuân thủ EUDR còn kéo theo những rủi ro về danh tiếng và thương hiệu vô cùng nghiêm trọng, những tổn thất này thường khó định lượng nhưng lại có tác động lâu dài và sâu sắc đến giá trị doanh nghiệp.
1. Mất niềm tin của người tiêu dùng và đối tác
- Tẩy chay sản phẩm: Trong thời đại thông tin bùng nổ, tin tức về việc một công ty liên quan đến phá rừng có thể lan truyền nhanh chóng. Người tiêu dùng ngày nay có ý thức rất cao về môi trường và sẵn sàng tẩy chay các sản phẩm hoặc thương hiệu bị cho là không bền vững hoặc gây hại cho môi trường. Sự tẩy chay này có thể ảnh hưởng nặng nề đến doanh số bán hàng.
- Thiệt hại niềm tin đối với thương hiệu: Việc bị gắn mác là “phá rừng” sẽ làm xói mòn niềm tin mà người tiêu dùng và các bên liên quan đã xây dựng đối với thương hiệu trong nhiều năm. Việc lấy lại niềm tin này là một quá trình cực kỳ khó khăn và tốn kém.
- Mất cơ hội hợp tác kinh doanh: Các nhà nhập khẩu, bán lẻ lớn và các thương hiệu toàn cầu tại EU ngày càng đặt nặng yêu cầu về tính bền vững trong chuỗi cung ứng của họ. Nếu doanh nghiệp không thể chứng minh sự tuân thủ EUDR, họ sẽ mất đi cơ hội hợp tác với những đối tác quan trọng này, thậm chí có thể bị loại khỏi danh sách nhà cung cấp của các đối tác hiện có.
2. Áp lực từ các tổ chức phi chính phủ (NGOs) và truyền thông
- Chiến dịch vận động và bêu tên: Các tổ chức phi chính phủ (NGOs) về môi trường đóng vai trò giám sát rất tích cực. Nếu phát hiện một doanh nghiệp vi phạm EUDR, họ có thể khởi động các chiến dịch vận động công khai, bêu tên doanh nghiệp trên các phương tiện truyền thông, tổ chức biểu tình hoặc các hoạt động gây áp lực khác.
- Tiêu cực trên truyền thông xã hội: Mạng xã hội là một kênh mạnh mẽ để lan truyền thông tin và tạo ra làn sóng phẫn nộ của công chúng. Một scandal liên quan đến phá rừng có thể nhanh chóng trở thành một vấn đề toàn cầu, gây ra thiệt hại không thể đong đếm cho danh tiếng thương hiệu.
- Giảm giá trị cổ phiếu và sự tin tưởng của nhà đầu tư: Đối với các công ty niêm yết, một vụ bê bối liên quan đến vi phạm môi trường có thể khiến giá cổ phiếu giảm mạnh, làm mất đi sự tin tưởng của các nhà đầu tư, đặc biệt là các quỹ đầu tư ESG (Environmental, Social, and Governance) đang ngày càng quan tâm đến các yếu tố bền vững.
3. Khó khăn trong việc tuyển dụng và giữ chân nhân tài
- Giảm sức hút tuyển dụng: Trong bối cảnh thế hệ trẻ ngày càng quan tâm đến các giá trị đạo đức và bền vững của doanh nghiệp, một thương hiệu bị gắn liền với nạn phá rừng sẽ gặp khó khăn trong việc thu hút và giữ chân nhân tài có năng lực, những người mong muốn làm việc cho các tổ chức có trách nhiệm xã hội.
- Tác động đến tinh thần nhân viên: Việc doanh nghiệp bị lên án về các vấn đề môi trường có thể ảnh hưởng tiêu cực đến tinh thần và sự gắn kết của nhân viên, khiến họ cảm thấy xấu hổ hoặc không tự hào về nơi mình làm việc.
Tóm lại, rủi ro nếu không tuân thủ EUDR vượt xa những con số tài chính. Nó đe dọa đến sự tồn tại và phát triển lâu dài của doanh nghiệp bằng cách làm xói mòn tài sản vô hình quý giá nhất: niềm tin và danh tiếng.
Cách phòng tránh rủi ro nếu không tuân thủ EUDR: Chiến lược chủ động
Đối mặt với những rủi ro nếu không tuân thủ EUDR đáng kể như vậy, việc chủ động xây dựng một chiến lược tuân thủ mạnh mẽ không còn là lựa chọn mà là bắt buộc đối với các doanh nghiệp.
1. Hiểu rõ và thích nghi với EUDR
- Nghiên cứu kỹ lưỡng văn bản EUDR: Đảm bảo rằng đội ngũ liên quan (mua hàng, pháp lý, bền vững, vận hành) hiểu rõ từng điều khoản, đặc biệt là các yêu cầu về thẩm định chuyên sâu và định nghĩa về phá rừng/suy thoái rừng.
- Xác định phạm vi tác động: Liệt kê chính xác các sản phẩm và chuỗi cung ứng của doanh nghiệp thuộc diện EUDR để có kế hoạch hành động cụ thể.
2. Xây dựng và duy trì hệ thống Thẩm định Chuyên sâu (Due Diligence System)
- Lập bản đồ chuỗi cung ứng: Truy vết và lập bản đồ chi tiết chuỗi cung ứng của từng sản phẩm đến tận khu đất sản xuất ban đầu, bao gồm cả tọa độ địa lý chính xác. Đây là nền tảng của mọi hoạt động tuân thủ.
- Đánh giá rủi ro định kỳ: Thực hiện quy trình đánh giá rủi ro EUDR một cách có hệ thống, xem xét các yếu tố về quốc gia, khu vực, sản phẩm và đặc điểm chuỗi cung ứng. Sử dụng công nghệ giám sát từ xa (vệ tinh) để kiểm tra các khu đất sản xuất.
- Thực hiện biện pháp giảm thiểu rủi ro: Nếu phát hiện rủi ro, cần áp dụng các biện pháp giảm thiểu phù hợp và ghi lại chi tiết (ví dụ: kiểm tra tại chỗ, yêu cầu chứng nhận bổ sung, thay đổi nhà cung cấp).
- Lưu trữ hồ sơ minh bạch: Duy trì một hệ thống lưu trữ hồ sơ đầy đủ, chính xác và dễ dàng truy cập trong ít nhất 5 năm cho mọi giao dịch. Đây là bằng chứng quan trọng nhất khi có các cuộc kiểm tra.
- Nộp Tuyên bố Thẩm định Chuyên sâu (DDS): Đảm bảo nộp DDS chính xác và đúng hạn cho từng lô hàng thông qua hệ thống của EU.
3. Tận dụng các công cụ và đối tác chiến lược
- Sử dụng chứng nhận bền vững: Khuyến khích hoặc yêu cầu nhà cung cấp có các chứng nhận quản lý rừng bền vững như FSC (Forest Stewardship Council) và PEFC (Programme for the Endorsement of Forest Certification). Các chứng nhận này không chỉ cung cấp bằng chứng đã được xác minh mà còn giúp giảm gánh nặng thẩm định của doanh nghiệp.
- Đầu tư vào công nghệ: Áp dụng các giải pháp công nghệ như GIS, viễn thám, và các nền tảng quản lý chuỗi cung ứng để nâng cao hiệu quả và độ chính xác của việc thu thập dữ liệu và đánh giá rủi ro.
- Hợp tác với nhà tư vấn chuyên nghiệp: Tìm kiếm sự hỗ trợ từ các công ty tư vấn có kinh nghiệm về EUDR và bền vững để được hướng dẫn, đào tạo và hỗ trợ trong việc xây dựng hệ thống tuân thủ.
- Xây dựng năng lực cho nhà cung cấp: Hỗ trợ các nhà cung cấp nhỏ và vừa hiểu và thực hiện các yêu cầu của EUDR, đặc biệt là trong việc cung cấp tọa độ địa lý và các thông tin cần thiết.
—————————————————————————————————-
Những rủi ro nếu không tuân thủ EUDR không phải là những mối đe dọa xa vời mà là những hệ quả rất thực tế và nghiêm trọng, có thể gây ra những tổn thất khổng lồ về tài chính, pháp lý và danh tiếng cho doanh nghiệp. Do đó, việc chủ động hiểu rõ, chuẩn bị kỹ lưỡng và xây dựng một hệ thống thẩm định chuyên sâu vững chắc theo EUDR không chỉ là nghĩa vụ pháp lý mà còn là một chiến lược kinh doanh thiết yếu để duy trì quyền tiếp cận thị trường EU, bảo vệ giá trị thương hiệu và góp phần vào nỗ lực chung vì một hành tinh xanh hơn.
Hãy liên hệ với Intercert Việt Nam qua số Hotline: 0969.555.610 hoặc Email: sales@intercertvietnam.com nếu bạn cần hỗ trợ tuân thủ EUDR.
