Với việc Quy định Chống phá rừng của Liên minh Châu Âu (EUDR) chính thức có hiệu lực đối với các doanh nghiệp lớn vào cuối năm 2025, câu hỏi then chốt không chỉ là làm thế nào để tuân thủ, mà còn là các cơ quan chức năng sẽ giám sát tuân thủ EUDR như thế nào? Việc hiểu rõ cơ chế giám sát từ phía EU và quan trọng hơn là vai trò chủ động của chính doanh nghiệp trong việc giám sát tuân thủ EUDR nội bộ, sẽ là chìa khóa để tránh những rủi ro nghiêm trọng và duy trì quyền tiếp cận thị trường.
Tầm quan trọng của giám sát tuân thủ EUDR
Trong bối cảnh toàn cầu ngày càng nhận thức sâu sắc về tác động của chuỗi cung ứng lên môi trường, đặc biệt là nạn phá rừng và suy thoái rừng, EUDR ra đời như một công cụ pháp lý mạnh mẽ để giải quyết vấn đề này. Tuy nhiên, một quy định dù chặt chẽ đến mấy cũng sẽ vô nghĩa nếu không có cơ chế giám sát tuân thủ EUDR hiệu quả. Đối với cả Liên minh Châu Âu và các doanh nghiệp, việc giám sát là yếu tố then chốt để đảm bảo EUDR thực sự tạo ra thay đổi tích cực.
1. Đảm bảo tính toàn vẹn của Quy định EUDR
- Ngăn chặn “tẩy xanh” (greenwashing): Nếu không có sự giám sát chặt chẽ, các doanh nghiệp có thể dễ dàng khai báo sai lệch về nguồn gốc sản phẩm hoặc quy trình thẩm định chuyên sâu của mình. Việc giám sát tuân thủ EUDR giúp phát hiện và ngăn chặn các hành vi “tẩy xanh” này, đảm bảo rằng chỉ những sản phẩm thực sự không gây phá rừng mới được đưa vào thị trường EU.
- Thúc đẩy cạnh tranh công bằng: Khi tất cả các doanh nghiệp đều phải tuân thủ các quy tắc nghiêm ngặt và chịu sự giám sát, điều này sẽ tạo ra một sân chơi bình đẳng. Các công ty đã đầu tư vào chuỗi cung ứng bền vững sẽ không bị thiệt thòi so với những đơn vị cắt giảm chi phí bằng cách bỏ qua các yêu cầu về môi trường.
- Bảo vệ mục tiêu khí hậu và đa dạng sinh học: Mục tiêu cuối cùng của EUDR là bảo vệ rừng toàn cầu và đa dạng sinh học. Việc giám sát tuân thủ EUDR hiệu quả là công cụ đảm bảo rằng quy định này thực sự góp phần đạt được các mục tiêu về môi trường, giảm thiểu lượng khí thải carbon và bảo vệ các hệ sinh thái quý giá.
2. Bảo vệ doanh nghiệp khỏi rủi ro và nâng cao uy tín
- Giảm thiểu rủi ro pháp lý và tài chính: Như đã đề cập ở các bài viết trước, việc không tuân thủ EUDR kéo theo những hình phạt nặng nề. Việc chủ động giám sát tuân thủ EUDR nội bộ giúp doanh nghiệp sớm phát hiện và khắc phục các sai sót, tránh được các vi phạm dẫn đến phạt tiền, tịch thu hàng hóa hoặc các biện pháp cưỡng chế khác.
- Duy trì niềm tin của đối tác và khách hàng: Trong một thị trường ngày càng yêu cầu sự minh bạch và bền vững, khả năng chứng minh được việc giám sát tuân thủ EUDR hiệu quả sẽ giúp doanh nghiệp xây dựng và củng cố niềm tin với các nhà nhập khẩu, bán lẻ và người tiêu dùng cuối cùng. Điều này không chỉ giúp duy trì các mối quan hệ hiện có mà còn mở ra cơ hội kinh doanh mới.
- Nâng cao hiệu quả chuỗi cung ứng: Quá trình giám sát và kiểm tra liên tục buộc doanh nghiệp phải hiểu rõ hơn về chuỗi cung ứng của mình, từ đó phát hiện các điểm yếu, tối ưu hóa quy trình và xây dựng chuỗi cung ứng linh hoạt, bền vững hơn.
Cơ chế giám sát tuân thủ EUDR của Liên minh Châu Âu
Liên minh Châu Âu đã thiết lập một khuôn khổ giám sát mạnh mẽ để đảm bảo việc tuân thủ EUDR. Các cơ quan chức năng của các quốc gia thành viên EU sẽ chịu trách nhiệm chính trong việc thực thi và kiểm tra, được hỗ trợ bởi một hệ thống thông tin trung tâm và các công cụ công nghệ tiên tiến.
1. Vai trò của Cơ quan có thẩm quyền quốc gia
1.1. Thực hiện kiểm tra và xác minh
Mỗi quốc gia thành viên EU sẽ chỉ định một hoặc nhiều “cơ quan có thẩm quyền” chịu trách nhiệm thực hiện các cuộc kiểm tra đối với các nhà khai thác và thương nhân. Các cuộc kiểm tra này sẽ bao gồm:
- Kiểm tra tài liệu: Xác minh tính đầy đủ và chính xác của Tuyên bố Thẩm định Chuyên sâu (DDS) và các tài liệu hỗ trợ trong hồ sơ chứng nhận EUDR của doanh nghiệp.
- Kiểm tra dựa trên rủi ro: Tập trung vào các lô hàng, sản phẩm hoặc nhà khai thác/thương nhân được đánh giá là có rủi ro cao hơn về phá rừng hoặc suy thoái rừng. Phân loại rủi ro quốc gia do EU công bố sẽ là một yếu tố quan trọng trong việc định hướng các cuộc kiểm tra này.
- Kiểm tra tại chỗ: Thăm viếng các cơ sở của doanh nghiệp để xác minh tính chính xác của thông tin, quy trình thẩm định, và sự tồn tại của các biện pháp giảm thiểu rủi ro.
- Kiểm tra ngẫu nhiên: Một tỷ lệ nhất định các nhà khai thác/thương nhân và DDS sẽ được kiểm tra ngẫu nhiên để đảm bảo tính bao quát.
1.2. Áp dụng các biện pháp cưỡng chế
Các cơ quan này có quyền áp dụng các biện pháp trừng phạt đối với những doanh nghiệp không tuân thủ, bao gồm phạt tiền, tịch thu sản phẩm, cấm tham gia đấu thầu công cộng, và các biện pháp hành chính khác.
1.3. Hợp tác quốc tế
Các cơ quan có thẩm quyền có thể hợp tác với các cơ quan chức năng ở các nước thứ ba (nơi sản xuất) để xác minh thông tin và điều tra các trường hợp vi phạm.
2. Hệ thống thông tin trung tâm của EU và công nghệ giám sát
2.1. Cổng thông tin DDS điện tử
EU sẽ thiết lập một hệ thống thông tin trung tâm, nơi các nhà khai thác và thương nhân phải nộp Tuyên bố Thẩm định Chuyên sâu (DDS) của mình. Hệ thống này sẽ là cơ sở dữ liệu chính để các cơ quan chức năng truy cập và kiểm tra thông tin.
2.2. Công nghệ giám sát không gian địa lý (Vệ tinh)
Đây là một công cụ then chốt trong việc giám sát tuân thủ EUDR. EU sẽ sử dụng các dịch vụ vệ tinh để:
- Xác minh tọa độ địa lý: Đối chiếu tọa độ địa lý của khu đất sản xuất được cung cấp trong DDS với hình ảnh vệ tinh để xác định vị trí chính xác.
- Phát hiện phá rừng và suy thoái rừng: Giám sát sự thay đổi thảm thực vật trên các khu đất được khai báo để phát hiện các dấu hiệu phá rừng hoặc suy thoái rừng xảy ra sau ngày 31/12/2020.
- Đánh giá rủi ro khu vực: Cung cấp thông tin tổng quan về tình hình phá rừng ở các quốc gia và khu vực cụ thể, hỗ trợ việc phân loại rủi ro của EU và định hướng các cuộc kiểm tra.
2.3. Phân tích dữ liệu lớn (Big Data Analytics)
EU có thể sử dụng các công cụ phân tích dữ liệu để xác định các mô hình, xu hướng và các trường hợp có rủi ro cao dựa trên dữ liệu từ DDS, thông tin vệ tinh và các nguồn công khai khác.
2.4. Phản hồi từ các bên liên quan
Quy định cũng khuyến khích các bên liên quan (ví dụ: NGOs, người dân bản địa) cung cấp thông tin hoặc báo cáo về các trường hợp nghi ngờ vi phạm. Điều này tạo thêm một lớp giám sát từ cộng đồng.
Việc kết hợp giữa kiểm tra truyền thống, công nghệ hiện đại và sự tham gia của các bên liên quan sẽ tạo nên một hệ thống giám sát tuân thủ EUDR đa chiều và hiệu quả.
Thực hiện giám sát tuân thủ EUDR nội bộ trong doanh nghiệp như thế nào?
Để vượt qua các cuộc kiểm tra của EU và đảm bảo tuân thủ lâu dài, doanh nghiệp không thể chỉ chờ đợi sự giám sát từ bên ngoài. Việc thiết lập một hệ thống giám sát tuân thủ EUDR nội bộ chủ động là yếu tố sống còn.
1. Xây dựng Hệ thống quản lý tuân thủ
1.1. Thiết lập chính sách và quy trình rõ ràng
- Xây dựng các chính sách nội bộ chi tiết về việc tuân thủ EUDR, bao gồm các nguyên tắc về thẩm định chuyên sâu, truy xuất nguồn gốc, và giảm thiểu rủi ro.
- Thiết lập các quy trình hoạt động chuẩn (SOPs) cho từng bước trong quá trình thẩm định, từ thu thập dữ liệu tọa độ đến nộp DDS.
1.2. Phân công trách nhiệm rõ ràng
- Chỉ định một bộ phận hoặc cá nhân cụ thể chịu trách nhiệm chính về việc giám sát tuân thủ EUDR.
- Xác định rõ vai trò và trách nhiệm của từng phòng ban liên quan (mua hàng, chuỗi cung ứng, pháp lý, bền vững, IT) trong việc thực hiện các quy trình tuân thủ.
1.3. Đào tạo và nâng cao năng lực
- Thường xuyên tổ chức các buổi đào tạo cho nhân viên có liên quan về các yêu cầu của EUDR, cách thực hiện thẩm định chuyên sâu, và tầm quan trọng của việc thu thập dữ liệu chính xác.
- Đào tạo cả các nhà cung cấp về các yêu cầu thông tin và tiêu chuẩn tuân thủ của doanh nghiệp.
2. Tự giám sát chuỗi cung ứng và dữ liệu
2.1. Kiểm soát chất lượng dữ liệu
- Thiết lập các quy trình kiểm tra chất lượng dữ liệu để đảm bảo rằng tất cả thông tin được thu thập (đặc biệt là tọa độ địa lý) là chính xác, đầy đủ và đáng tin cậy.
- Sử dụng các công cụ tự động để phát hiện các lỗi hoặc thiếu sót trong dữ liệu DDS trước khi nộp.
2.2. Giám sát nhà cung cấp
- Thường xuyên đánh giá hiệu suất của nhà cung cấp về mặt tuân thủ EUDR. Điều này có thể bao gồm việc yêu cầu họ cung cấp bằng chứng cập nhật, thực hiện kiểm toán tại chỗ, hoặc sử dụng các nền tảng đánh giá nhà cung cấp.
- Theo dõi các chỉ số về rủi ro phá rừng tại các khu vực cung ứng thông qua các báo cáo công khai hoặc dịch vụ giám sát vệ tinh.
2.3. Sử dụng công nghệ giám sát nội bộ
- Triển khai các hệ thống quản lý chuỗi cung ứng tích hợp khả năng theo dõi truy xuất nguồn gốc và quản lý dữ liệu tọa độ địa lý.
- Áp dụng các công cụ giám sát vệ tinh hoặc các dịch vụ chuyên biệt để tự động kiểm tra các khu vực khai thác của mình hoặc của nhà cung cấp, phát hiện sớm các dấu hiệu phá rừng.
- Sử dụng blockchain hoặc các công nghệ truy xuất nguồn gốc khác để tăng cường tính minh bạch và độ tin cậy của dữ liệu trong chuỗi cung ứng.
2.4. Kiểm toán nội bộ định kỳ
- Thực hiện các cuộc kiểm toán nội bộ thường xuyên để đánh giá hiệu quả của hệ thống Due Diligence và xác định các khu vực cần cải thiện.
- Kiểm tra ngẫu nhiên các lô hàng để đảm bảo rằng các quy trình được tuân thủ trong thực tế.
Lợi ích của việc giám sát tuân thủ EUDR chủ động và liên tục
Việc đầu tư vào một hệ thống giám sát tuân thủ EUDR không chỉ giúp doanh nghiệp tránh rủi ro mà còn mang lại nhiều lợi ích chiến lược và dài hạn.
1. Nâng cao khả năng phục hồi của chuỗi cung ứng
- Phát hiện sớm và phản ứng nhanh: Khả năng giám sát tuân thủ EUDR liên tục cho phép doanh nghiệp nhanh chóng phát hiện các vấn đề tiềm ẩn trong chuỗi cung ứng (ví dụ: nhà cung cấp không tuân thủ, rủi ro phá rừng mới phát sinh) và đưa ra các biện pháp khắc phục kịp thời, giảm thiểu nguy cơ gián đoạn.
- Tăng cường tính minh bạch: Một hệ thống giám sát nội bộ mạnh mẽ buộc doanh nghiệp phải có cái nhìn sâu sắc hơn về toàn bộ chuỗi cung ứng, từ đó nâng cao tính minh bạch và khả năng truy xuất nguồn gốc, giúp quản lý rủi ro tốt hơn.
- Xây dựng mối quan hệ bền chặt với nhà cung cấp: Khi doanh nghiệp chủ động hỗ trợ nhà cung cấp trong việc tuân thủ và giám sát, điều này có thể xây dựng mối quan hệ đối tác bền chặt, thúc đẩy họ áp dụng các thực hành tốt hơn và cùng nhau phát triển bền vững.
2. Tăng cường uy tín thương hiệu và lợi thế cạnh tranh
- Phân biệt với đối thủ cạnh tranh: Trong một thị trường ngày càng nhạy cảm với các vấn đề môi trường, khả năng chứng minh một quy trình giám sát tuân thủ EUDR mạnh mẽ sẽ là một lợi thế cạnh tranh đáng kể. Điều này giúp doanh nghiệp nổi bật hơn so với các đối thủ chưa sẵn sàng hoặc chỉ tuân thủ ở mức tối thiểu.
- Thu hút nhà đầu tư và khách hàng: Các nhà đầu tư ESG (Environmental, Social, Governance) và người tiêu dùng có ý thức xã hội ngày càng tìm kiếm các công ty có cam kết và bằng chứng rõ ràng về bền vững. Việc giám sát hiệu quả EUDR là minh chứng cho cam kết đó.
- Đáp ứng các yêu cầu khác về bền vững: Nhiều yêu cầu về bền vững khác (ví dụ: các chứng nhận xanh, báo cáo phát triển bền vững) cũng đòi hỏi khả năng truy xuất nguồn gốc và kiểm soát rủi ro trong chuỗi cung ứng. Một hệ thống giám sát tuân thủ EUDR mạnh mẽ có thể là nền tảng để đáp ứng các yêu cầu này.
————————————————————————————————–
Việc giám sát tuân thủ EUDR là một phần không thể thiếu của Quy định Chống phá rừng của Liên minh Châu Âu, đảm bảo rằng các mục tiêu về môi trường thực sự được hiện thực hóa. Hãy liên hệ với Intercert Việt Nam qua số Hotline: 0969.555.610 hoặc Email: sales@intercertvietnam.com nếu doanh nghiệp cần hỗ trợ tuân thủ EUDR.
