Trong bối cảnh ngành công nghiệp gỗ toàn cầu đang đối mặt với những yêu cầu ngày càng khắt khe về tính bền vững, hai tiêu chuẩn EUDR và FSC đang được nhắc đến thường xuyên. Nhiều doanh nghiệp băn khoăn không biết EUDR và FSC là gì, liệu chúng có phải là hai tiêu chuẩn tương tự hay khác biệt hoàn toàn, và đặc biệt là mối liên hệ giữa EUDR và FSC trong ngành gỗ sẽ được thể hiện như thế nào.
Việc hiểu rõ sự khác nhau giữa EUDR và FSC không chỉ giúp doanh nghiệp tránh nhầm lẫn mà còn là chìa khóa để xây dựng chiến lược tuân thủ hiệu quả. Bài viết này của Intercert Việt Nam sẽ đi sâu phân tích từng khái niệm, làm rõ bản chất của mỗi bên và chỉ ra cách thức mà FSC có thể trở thành một công cụ mạnh mẽ hỗ trợ doanh nghiệp đáp ứng các yêu cầu khắt khe của EUDR, đặc biệt trong chuỗi cung ứng gỗ.
EUDR và FSC là gì? Hiểu về một “Quy định” và một “Tiêu chuẩn chứng nhận”
1. EUDR là gì? (Quy định Chống phá rừng của Liên minh Châu Âu)
1.1. Bản chất
EUDR (European Union Deforestation Regulation) là một quy định pháp luật bắt buộc do Liên minh Châu Âu ban hành. Nó không phải là một chứng nhận hay một tiêu chuẩn tự nguyện. EUDR có hiệu lực pháp lý từ ngày 29/06/2023 và sẽ chính thức áp dụng bắt buộc từ ngày 30/12/2025 cho các doanh nghiệp lớn và 30/06/2026 cho các doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ.
1.2. Mục tiêu chính
Ngăn chặn việc đưa các sản phẩm có liên quan đến nạn phá rừng và suy thoái rừng vào thị trường EU, hoặc xuất khẩu chúng từ EU. Điều này đồng nghĩa với việc các sản phẩm (và nguyên liệu thô của chúng) phải có nguồn gốc từ đất không bị phá rừng hoặc suy thoái rừng sau ngày 31 tháng 12 năm 2020.
1.3. Đối tượng áp dụng
Các nhà khai thác (operators) và thương nhân (traders) đưa các mặt hàng cụ thể (gỗ, dầu cọ, đậu nành, cà phê, ca cao, cao su, thịt bò và các sản phẩm phái sinh) vào thị trường EU hoặc xuất khẩu chúng khỏi EU.
1.4. Yêu cầu cốt lõi
EUDR yêu cầu doanh nghiệp thực hiện quy trình Thẩm định Chuyên sâu (Due Diligence) gồm 3 bước:
- Thu thập thông tin: Đặc biệt là tọa độ địa lý chính xác của khu đất sản xuất.
- Đánh giá rủi ro: Phân tích rủi ro phá rừng/suy thoái rừng dựa trên thông tin thu thập.
- Giảm thiểu rủi ro: Áp dụng các biện pháp cần thiết nếu rủi ro được xác định là đáng kể.
Sau khi hoàn thành quá trình thẩm định, doanh nghiệp phải nộp Tuyên bố Thẩm định Chuyên sâu (DDS) điện tử.
2. FSC là gì? (Chứng nhận Quản lý Rừng Bền vững)
2.1. Bản chất
FSC (Forest Stewardship Council) là một tổ chức phi lợi nhuận quốc tế đã phát triển một hệ thống chứng nhận tự nguyện cho quản lý rừng bền vững và chuỗi hành trình sản phẩm. FSC là một trong những tiêu chuẩn chứng nhận rừng được công nhận rộng rãi và đáng tin cậy nhất trên thế giới.
2.2. Mục tiêu chính
Thúc đẩy quản lý rừng có trách nhiệm về môi trường, có lợi về mặt xã hội và khả thi về mặt kinh tế trên toàn thế giới. FSC cung cấp một nhãn hiệu đáng tin cậy để người tiêu dùng có thể lựa chọn sản phẩm từ rừng được quản lý bền vững.
2.3. Các loại chứng nhận chính
- FSC Quản lý Rừng (FSC-FM – Forest Management): Chứng nhận cho các đơn vị quản lý rừng, xác nhận rằng khu rừng đó được quản lý theo 10 Nguyên tắc và 70 Tiêu chí của FSC, đảm bảo tính bền vững về môi trường (bảo vệ đa dạng sinh học, không chuyển đổi rừng tự nhiên), xã hội (tôn trọng quyền của người dân bản địa, an toàn lao động) và kinh tế (quản lý hiệu quả).
- FSC Chuỗi Hành trình Sản phẩm (FSC-CoC – Chain of Custody): Chứng nhận cho các doanh nghiệp trong chuỗi cung ứng (nhà sản xuất, chế biến, thương mại), đảm bảo rằng các sản phẩm có chứng nhận FSC được tách biệt và theo dõi xuyên suốt từ rừng đến người tiêu dùng cuối cùng, ngăn chặn việc pha trộn với nguyên liệu không được chứng nhận.
2.4. Cách thức hoạt động
Các tổ chức chứng nhận độc lập, được FSC ủy quyền, sẽ thực hiện việc đánh giá và cấp chứng nhận dựa trên các tiêu chuẩn của FSC.
Sự khác nhau giữa EUDR và FSC
Mặc dù đều hướng đến mục tiêu chung là ngăn chặn phá rừng, sự khác nhau giữa EUDR và FSC là rất rõ ràng và cơ bản.
1. Bản chất và Tính bắt buộc
EUDR: Bắt buộc theo Pháp luật
- Là một đạo luật do Liên minh Châu Âu ban hành. Doanh nghiệp bắt buộc phải tuân thủ khi đưa các mặt hàng được quy định vào hoặc xuất khẩu khỏi thị trường EU.
- Không tuân thủ EUDR sẽ dẫn đến các hình phạt pháp lý nghiêm khắc, bao gồm phạt tiền, tịch thu sản phẩm, cấm kinh doanh và thiệt hại danh tiếng.
- Đây là một yêu cầu “cấm đoán” (prohibition) và “kiểm soát” (control) của chính phủ để đảm bảo tính hợp pháp và không gây phá rừng của sản phẩm.
FSC: Tự nguyện theo Tiêu chuẩn
- Là một hệ thống chứng nhận tự nguyện, do một tổ chức phi chính phủ quốc tế phát triển.
- Doanh nghiệp lựa chọn áp dụng FSC để chứng minh cam kết quản lý rừng bền vững và truy xuất nguồn gốc có trách nhiệm.
- Không có nghĩa vụ pháp lý nào yêu cầu doanh nghiệp phải có chứng nhận FSC để hoạt động kinh doanh (trừ khi đối tác thương mại hoặc thị trường yêu cầu).
- Đây là một công cụ “thúc đẩy” (promotion) và “công nhận” (recognition) cho các thực hành tốt.
2. Phạm vi và Trọng tâm
EUDR: Tập trung vào “Không phá rừng” và Hợp pháp hóa
- Phạm vi: Áp dụng cho 7 nhóm hàng hóa chính (gỗ, dầu cọ, cà phê, v.v.) và các sản phẩm phái sinh.
- Trọng tâm: Xác minh rằng sản phẩm không có nguồn gốc từ đất bị phá rừng hoặc suy thoái rừng sau ngày 31/12/2020 và tuân thủ luật pháp địa phương. Yêu cầu truy xuất nguồn gốc đến tọa độ địa lý cụ thể của khu đất sản xuất.
- Mục tiêu: Đảm bảo tính hợp pháp và “không phá rừng” của sản phẩm để ngăn chặn chúng vào thị trường EU.
FSC: Tập trung vào Quản lý rừng bền vững toàn diện
- Phạm vi: Tập trung chủ yếu vào lâm sản (gỗ và các sản phẩm từ rừng) nhưng bao gồm nhiều khía cạnh của quản lý rừng bền vững.
- Trọng tâm: Đảm bảo quản lý rừng có trách nhiệm về môi trường (bảo vệ đa dạng sinh học, phục hồi rừng, ngăn chặn chuyển đổi), có lợi về mặt xã hội (tôn trọng quyền của người dân bản địa, an toàn lao động, phúc lợi cộng đồng) và khả thi về mặt kinh tế.
- Mục tiêu: Thúc đẩy thực hành quản lý rừng tốt nhất, vượt xa yêu cầu hợp pháp tối thiểu.
3. Cơ chế Kiểm tra và Giám sát
EUDR:
- Kiểm tra bởi các cơ quan có thẩm quyền của từng quốc gia thành viên EU.
- Sử dụng Tuyên bố Thẩm định Chuyên sâu (DDS) và dữ liệu vệ tinh để xác minh.
- Có thể thực hiện kiểm tra tại chỗ và yêu cầu bằng chứng bổ sung.
FSC:
- Kiểm tra và đánh giá bởi các tổ chức chứng nhận bên thứ ba độc lập, được FSC công nhận.
- Thực hiện các cuộc kiểm toán định kỳ (hàng năm) tại các đơn vị quản lý rừng và các doanh nghiệp trong chuỗi cung ứng.
- Có quy trình giải quyết khiếu nại và rút/đình chỉ chứng nhận nếu không tuân thủ tiêu chuẩn.
EUDR và FSC trong Ngành Gỗ: Mối quan hệ cộng hưởng & Hỗ trợ tuân thủ
Mặc dù có sự khác nhau giữa EUDR và FSC về bản chất và tính bắt buộc, nhưng trong ngành gỗ, hai tiêu chuẩn này không đối lập mà mang tính bổ trợ lẫn nhau. Thực tế, chứng nhận FSC có thể trở thành một công cụ cực kỳ hữu ích, giúp các doanh nghiệp gỗ đáp ứng một cách hiệu quả các yêu cầu của EUDR.
1. Cung cấp bằng chứng đã được xác minh
Các sản phẩm gỗ có chứng nhận FSC-CoC (Chuỗi Hành trình Sản phẩm) từ các khu rừng có chứng nhận FSC-FM (Quản lý Rừng) đã trải qua một quá trình kiểm toán và xác minh độc lập về nguồn gốc và tính bền vững. Điều này cung cấp một lượng lớn thông tin đã được kiểm chứng mà doanh nghiệp có thể sử dụng để hỗ trợ Tuyên bố Thẩm định Chuyên sâu (DDS) của mình.
2. Giảm thiểu gánh nặng đánh giá rủi ro
- Khi một sản phẩm gỗ có chứng nhận FSC đầy đủ, nó đã được chứng minh là có nguồn gốc từ rừng được quản lý có trách nhiệm, bao gồm các tiêu chí về không phá rừng và tuân thủ luật pháp. Điều này giúp doanh nghiệp giảm đáng kể gánh nặng trong việc tự mình đánh giá rủi ro về phá rừng và tính hợp pháp.
- Mặc dù FSC không trực tiếp cung cấp tọa độ địa lý của từng lô hàng theo cách EUDR yêu cầu, nhưng các tiêu chuẩn truy xuất nguồn gốc của FSC giúp việc xác định nguồn gốc trở nên dễ dàng hơn, và các chủ rừng FSC thường có khả năng cung cấp thông tin địa lý chính xác hơn.
3. Chứng minh tính hợp pháp và bền vững vượt trội
FSC không chỉ đảm bảo sản phẩm không liên quan đến phá rừng, mà còn chứng minh tuân thủ các nguyên tắc về quản lý rừng bền vững toàn diện (bảo vệ đa dạng sinh học, quyền của người lao động, quyền của cộng đồng bản địa), những yếu tố mà EUDR cũng gián tiếp quan tâm thông qua yêu cầu về tuân thủ pháp luật địa phương.
—————————————————————————————————-
Việc hiểu rõ EUDR và FSC là gì, cùng với sự khác nhau giữa EUDR và FSC là điều cần thiết cho mọi doanh nghiệp hoạt động trong chuỗi cung ứng nông lâm sản. Liên hệ với Intercert Việt Nam qua số Hotline: 0969.555.610 hoặc Email: sales@intercertvietnam.com để biết thêm thông tin về hai tiêu chuẩn này.
