Nạn phá rừng và suy thoái rừng là những nguyên nhân chính gây mất đa dạng sinh học và tăng lượng khí thải carbon. Nhận thức được tầm quan trọng của vấn đề này, Liên minh Châu Âu đã ban hành Quy định Chống phá rừng (EUDR) như một công cụ pháp lý mạnh mẽ. Vậy, EUDR và bảo vệ môi trường có mối liên hệ như thế nào? Quy định này đóng vai trò gì trong việc đảo ngược xu hướng suy thoái rừng toàn cầu?
Mục tiêu chống phá rừng và suy thoái rừng của EUDR
Mối liên hệ giữa EUDR và bảo vệ môi trường là hiển nhiên và trực tiếp, bởi vì mục tiêu cốt lõi của Quy định này chính là giải quyết một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ra khủng hoảng môi trường toàn cầu: nạn phá rừng và suy thoái rừng do sản xuất hàng hóa.
1. Phá rừng và Suy thoái rừng: Mối đe dọa môi trường toàn cầu
- Mất đa dạng sinh học: Rừng là môi trường sống của hơn 80% loài động vật, thực vật và côn trùng trên cạn. Nạn phá rừng dẫn đến việc mất đi môi trường sống, đẩy hàng ngàn loài vào nguy cơ tuyệt chủng, làm suy giảm nghiêm trọng đa dạng sinh học của hành tinh.
- Biến đổi khí hậu: Rừng đóng vai trò là “lá phổi xanh” của Trái Đất, hấp thụ một lượng lớn carbon dioxide (CO2) từ khí quyển và lưu trữ carbon trong sinh khối. Khi rừng bị phá hủy hoặc suy thoái, lượng carbon này sẽ được giải phóng trở lại khí quyển dưới dạng CO2, góp phần làm tăng hiệu ứng nhà kính và gia tăng biến đổi khí hậu.
- Ảnh hưởng đến chu trình nước và đất: Phá rừng làm thay đổi chu trình nước, dẫn đến hạn hán ở một số khu vực và lũ lụt ở những nơi khác. Nó cũng gây xói mòn đất, làm giảm độ phì nhiêu và khả năng giữ nước của đất, ảnh hưởng trực tiếp đến nông nghiệp và an ninh lương thực.
2. Cơ chế pháp lý EUDR ngăn chặn tác động tiêu cực
- Mục tiêu chính: EUDR được thiết kế để ngăn chặn việc đưa các sản phẩm có liên quan đến nạn phá rừng và suy thoái rừng vào thị trường EU, hoặc xuất khẩu chúng từ EU. Điều này đồng nghĩa với việc các sản phẩm (và nguyên liệu thô của chúng) phải có nguồn gốc từ đất không bị phá rừng hoặc suy thoái rừng sau ngày 31 tháng 12 năm 2020.
- Phạm vi áp dụng: Quy định này nhắm vào 7 loại hàng hóa chính (gỗ, dầu cọ, đậu nành, cà phê, ca cao, cao su, và gia súc) cùng các sản phẩm phái sinh của chúng. Đây là những mặt hàng được xác định là nguyên nhân chính gây ra phá rừng trên thế giới.
- Truy xuất nguồn gốc đến từng khu đất: Để đạt được mục tiêu này, EUDR yêu cầu các doanh nghiệp phải thực hiện thẩm định chuyên sâu (Due Diligence), bao gồm việc thu thập tọa độ địa lý chính xác của khu đất nơi sản phẩm được sản xuất. Yêu cầu này cho phép kiểm tra bằng chứng hình ảnh vệ tinh để đảm bảo khu đất đó không bị phá rừng.
- Gắn kết với pháp luật địa phương: Ngoài yếu tố không phá rừng, EUDR cũng yêu cầu sản phẩm phải được sản xuất theo luật pháp hợp lệ của quốc gia sản xuất, bao gồm các luật liên quan đến quyền sử dụng đất, quyền của người dân bản địa, bảo vệ môi trường và các quy định lao động. Điều này giúp tăng cường thực thi pháp luật môi trường tại các quốc gia sản xuất.
Như vậy, EUDR và bảo vệ môi trường có sự liên kết chặt chẽ thông qua mục tiêu rõ ràng của EUDR nhằm loại bỏ các sản phẩm gây hại đến rừng ra khỏi chuỗi cung ứng, từ đó giảm áp lực lên các hệ sinh thái rừng quý giá.
Vai trò của EUDR trong bảo vệ môi trường
Để thực sự phát huy vai trò trong bảo vệ môi trường, EUDR tập trung vào việc tạo ra một sự thay đổi cơ bản trong cách thức hoạt động của chuỗi cung ứng toàn cầu, biến nó thành một chuỗi cung ứng bền vững và có trách nhiệm hơn.
1. Minh bạch hóa chuỗi cung ứng và trách nhiệm giải trình
- Minh bạch từ “nông trại đến kệ hàng”: Yêu cầu thẩm định chuyên sâu của EUDR buộc các doanh nghiệp phải có một cái nhìn rõ ràng và minh bạch về toàn bộ chuỗi cung ứng của mình, từ người nông dân sản xuất nguyên liệu thô ban đầu đến sản phẩm cuối cùng trên kệ hàng. Điều này tạo ra một cấp độ trách nhiệm giải trình cao hơn mà trước đây thường thiếu vắng.
- Sử dụng công nghệ để kiểm soát: Việc yêu cầu tọa độ địa lý khuyến khích việc áp dụng các công nghệ hiện đại như hệ thống thông tin địa lý (GIS), công cụ giám sát vệ tinh và trí tuệ nhân tạo để theo dõi và xác minh nguồn gốc sản phẩm. Những công nghệ này không chỉ giúp tuân thủ EUDR mà còn cải thiện khả năng quản lý môi trường của doanh nghiệp.
- Thúc đẩy hợp tác xuyên biên giới: Để có được dữ liệu chính xác và đầy đủ, các doanh nghiệp tại EU sẽ phải hợp tác chặt chẽ với các nhà cung cấp, nông dân và chính phủ ở các quốc gia sản xuất. Điều này tạo ra một mạng lưới hợp tác toàn cầu để cùng nhau giải quyết vấn đề phá rừng.
2. Giảm thiểu rủi ro môi trường và thúc đẩy thực hành tốt hơn
- Hạn chế phá rừng: Mục tiêu trực tiếp nhất của EUDR và bảo vệ môi trường là giảm thiểu áp lực lên các khu rừng. Khi các sản phẩm liên quan đến phá rừng bị cấm tiếp cận thị trường EU, động lực kinh tế cho việc phá rừng sẽ giảm đi đáng kể. Điều này giúp bảo tồn các khu rừng hiện có và ngăn chặn việc chuyển đổi đất rừng cho mục đích nông nghiệp.
- Ngăn chặn suy thoái rừng: EUDR không chỉ cấm phá rừng mà còn cấm nhập khẩu các sản phẩm liên quan đến suy thoái rừng. Điều này khuyến khích các thực hành quản lý rừng bền vững, bảo vệ đa dạng sinh học và các chức năng sinh thái quan trọng của rừng.
- Khuyến khích canh tác bền vững: Khi việc phá rừng không còn là một lựa chọn, các nhà sản xuất nông sản sẽ bị buộc phải tối ưu hóa năng suất trên diện tích đất hiện có hoặc chuyển sang các phương pháp canh tác bền vững hơn. Điều này có thể bao gồm việc áp dụng nông nghiệp tái tạo, canh tác xen canh, hoặc các kỹ thuật canh tác không làm suy thoái đất.
3. Tăng cường giá trị sản phẩm bền vững và thay đổi hành vi người tiêu dùng
- Tạo ra thị trường cho sản phẩm “không phá rừng”: EUDR tạo ra một tiêu chuẩn mới cho các sản phẩm nông lâm sản trên thị trường EU: phải “không phá rừng”. Điều này sẽ thúc đẩy nhu cầu đối với các sản phẩm được sản xuất một cách có trách nhiệm và bền vững.
- Thay đổi hành vi mua sắm: Khi người tiêu dùng châu Âu ngày càng nhận thức rõ hơn về tác động của sản phẩm họ mua đến môi trường, EUDR sẽ cung cấp sự đảm bảo rằng các sản phẩm họ lựa chọn không góp phần vào nạn phá rừng. Điều này khuyến khích hành vi mua sắm có trách nhiệm hơn và tạo ra một lực đẩy mạnh mẽ cho thị trường bền vững.
- Nâng cao vai trò của các chứng nhận bền vững: Các chứng nhận như FSC, PEFC hay RSPO sẽ trở nên quan trọng hơn bao giờ hết như một công cụ hỗ trợ cho quá trình thẩm định của EUDR, giúp doanh nghiệp chứng minh cam kết bảo vệ môi trường của mình.
EUDR thúc đẩy chuyển đổi xanh toàn cầu
Vai trò của EUDR với bảo vệ môi trường không chỉ dừng lại ở việc kiểm soát nhập khẩu. Quy định này còn có tiềm năng tạo ra một hiệu ứng domino, thúc đẩy sự chuyển đổi xanh trên quy mô toàn cầu.
1. Đặt ra tiêu chuẩn cho các thị trường khác
- Hiệu ứng lan tỏa: Là một trong những thị trường tiêu thụ lớn nhất thế giới, các quy định của EU thường có hiệu ứng lan tỏa, khuyến khích các quốc gia và thị trường khác ban hành các quy định tương tự hoặc ít nhất là nâng cao tiêu chuẩn bền vững của họ để có thể tiếp cận thị trường EU. Điều này tạo ra một xu hướng chung hướng tới các chuỗi cung ứng không phá rừng trên toàn cầu.
- Hài hòa hóa tiêu chuẩn: Việc EUDR đưa ra một định nghĩa thống nhất về “phá rừng” và “suy thoái rừng” có thể giúp hài hòa các tiêu chuẩn và định nghĩa trên toàn cầu, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho thương mại bền vững.
2. Khuyến khích đầu tư vào canh tác bền vững và phục hồi rừng
- Chuyển dịch nguồn lực: Khi các doanh nghiệp bị buộc phải loại bỏ các nguồn cung có liên quan đến phá rừng, họ sẽ chuyển dịch nguồn lực và đầu tư vào các khu vực hoặc nhà sản xuất có thực hành bền vững. Điều này khuyến khích các hoạt động canh tác thân thiện với môi trường và có trách nhiệm xã hội.
- Phục hồi cảnh quan rừng: Với mục tiêu không phá rừng, EUDR có thể gián tiếp thúc đẩy các sáng kiến phục hồi cảnh quan rừng và tái trồng rừng ở những khu vực đã bị suy thoái, góp phần vào việc khôi phục các hệ sinh thái quan trọng.
- Hỗ trợ sinh kế cộng đồng: Khi các hoạt động canh tác được tổ chức bền vững, chúng có thể cung cấp sinh kế ổn định và công bằng cho các cộng đồng địa phương, bao gồm cả người dân bản địa, những người thường là tuyến đầu trong nỗ lực bảo vệ rừng.
3. Tăng cường nhận thức và hợp tác toàn cầu
- Nâng cao nhận thức: EUDR đưa vấn đề phá rừng và tác động của nó vào trung tâm của các cuộc thảo luận kinh doanh và chính sách quốc tế, nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của việc bảo vệ môi trường trong chuỗi cung ứng.
- Thúc đẩy hợp tác quốc tế: Để thực thi EUDR, EU cần sự hợp tác từ các quốc gia sản xuất, các tổ chức quốc tế và các doanh nghiệp. Điều này tạo ra một diễn đàn cho đối thoại và hợp tác để cùng nhau giải quyết vấn đề phá rừng xuyên biên giới.
—————————————————————————————————
Mối liên hệ giữa EUDR và bảo vệ môi trường là không thể tách rời. EUDR không chỉ là một quy định pháp luật mà là một công cụ mạnh mẽ trong cuộc chiến chống phá rừng và suy thoái rừng toàn cầu.
Dù mang lại những thách thức đáng kể, EUDR đang mở ra một kỷ nguyên mới cho thương mại quốc tế, nơi sản phẩm không chỉ an toàn mà còn “xanh” và có trách nhiệm. Việc chủ động thích nghi và tuân thủ EUDR sẽ không chỉ giúp doanh nghiệp duy trì quyền tiếp cận thị trường EU mà còn góp phần vào nỗ lực chung trong việc bảo vệ hành tinh của chúng ta.
Các doanh nghiệp hãy liên hệ với Intercert Việt Nam qua số Hotline: 0969.555.610 hoặc Email: sales@intercertvietnam.com để được tư vấn xây dựng lộ trình tuân thủ EUDR phù hợp.
