Trong bối cảnh biến đổi khí hậu và mất đa dạng sinh học đang trở thành mối quan tâm toàn cầu, Liên minh Châu Âu (EU) đã ban hành Quy định chống phá rừng EUDR (EU Deforestation Regulation) nhằm giảm thiểu tác động của các hoạt động kinh tế lên rừng. EUDR, hay còn gọi là Quy định (EU) 2023/1115, không chỉ là một bộ luật mà còn là cam kết mạnh mẽ của EU trong việc thúc đẩy chuỗi cung ứng bền vững.
Đối với các doanh nghiệp Việt Nam xuất khẩu sang EU, việc hiểu và tuân thủ EUDR là yếu tố sống còn để duy trì khả năng cạnh tranh. Bài viết này của Intercert Việt Nam sẽ giúp bạn nắm rõ EUDR là gì, phạm vi áp dụng, các tiêu chuẩn cần tuân thủ và cách chuẩn bị hiệu quả.
Tổng quan về Quy định chống phá rừng EU
1. EUDR Là Gì?
Quy định Chống Phá Rừng EUDR là một sáng kiến của EU nhằm đảm bảo các sản phẩm nhập vào hoặc xuất khẩu từ thị trường EU không liên quan đến nạn phá rừng hoặc suy thoái rừng sau ngày 31/12/2020. Được thông qua vào năm 2023 với mã số (EU) 2023/1115, EUDR áp dụng cho các mặt hàng nông nghiệp và lâm nghiệp chủ chốt, đồng thời yêu cầu các doanh nghiệp cung cấp bằng chứng rõ ràng về nguồn gốc sản phẩm.
EUDR không chỉ tập trung vào việc ngăn chặn phá rừng mà còn yêu cầu các sản phẩm phải tuân thủ luật pháp của quốc gia sản xuất. Điều này có nghĩa là các doanh nghiệp cần thực hiện thẩm định chuỗi cung ứng (due diligence) để đảm bảo tính hợp pháp và bền vững. Với hiệu lực từ ngày 30/12/2024 cho các doanh nghiệp lớn và 30/06/2025 cho doanh nghiệp vừa và nhỏ, EUDR đang tạo ra áp lực lớn nhưng cũng mở ra cơ hội cho các doanh nghiệp hướng đến phát triển bền vững.
2. Tại sao Quy định chống phá rừng EUDR quan trọng?
EUDR không chỉ là một quy định pháp lý mà còn là công cụ thúc đẩy tiêu thụ các sản phẩm “không gây phá rừng”. Theo Ủy ban Châu Âu (EC), quy định này được kỳ vọng sẽ giảm phát thải khí nhà kính và bảo vệ đa dạng sinh học toàn cầu. Đối với Việt Nam, một quốc gia xuất khẩu mạnh các sản phẩm như cà phê, gỗ, và cao su, việc tuân thủ EUDR không chỉ giúp duy trì thị phần tại EU mà còn nâng cao uy tín trên thị trường quốc tế.
3. EUDR khác gì so với các quy định trước đây?
Khác với các quy định trước đây như FLEGT (Forest Law Enforcement, Governance and Trade), EUDR có phạm vi rộng hơn, bao gồm cả các sản phẩm phái sinh như đồ nội thất, sô cô la, hay thịt bò. Ngoài ra, EUDR yêu cầu truy xuất nguồn gốc chi tiết hơn, sử dụng dữ liệu địa lý như tọa độ GPS để xác minh nguồn gốc đất đai. Điều này đặt ra thách thức lớn cho các doanh nghiệp chưa quen với việc thu thập và quản lý dữ liệu phức tạp.
Phạm vi áp dụng của Quy định EUDR
EUDR áp dụng cho các doanh nghiệp đưa hàng hóa vào thị trường EU hoặc xuất khẩu từ EU, bất kể quy mô lớn nhỏ. Các mặt hàng chịu ảnh hưởng bao gồm: dầu cọ, gia súc, đậu nành, cà phê, ca cao, gỗ, cao su và các sản phẩm phái sinh như thịt bò, đồ nội thất, hoặc sô cô la. Điều này có nghĩa là bất kỳ doanh nghiệp nào tham gia chuỗi cung ứng của các sản phẩm này đều phải tuân thủ quy định, từ nhà sản xuất đến nhà phân phối.
1. Các sản phẩm cụ thể trong phạm vi EUDR
Một điểm đáng chú ý của EUDR là phạm vi áp dụng không chỉ giới hạn ở nguyên liệu thô. Ví dụ, một chiếc bàn gỗ xuất khẩu sang EU không chỉ cần đảm bảo gỗ không đến từ khu vực phá rừng mà còn phải chứng minh toàn bộ chuỗi cung ứng, từ rừng trồng đến nhà máy sản xuất, đều hợp pháp. Tương tự, các sản phẩm như sô cô la cần truy xuất nguồn gốc ca cao, đảm bảo không liên quan đến đất bị phá rừng sau ngày 31/12/2020.
Dưới đây là 7 hàng hóa chính chịu sự kiểm soát của tiêu chuẩn EUDR:
- Gỗ và sản phẩm gỗ
- Đậu nành
- Dầu cọ
- Gia súc (Thịt và Da)
- Cà phê
- Ca cao
- Cao su
2. Ai phải tuân thủ EUDR?
EUDR áp dụng cho cả doanh nghiệp lớn và vừa/nhỏ, bao gồm các nhà sản xuất, nhà nhập khẩu, và nhà phân phối. Đặc biệt, các “người vận hành” (operators) – tức là những đơn vị trực tiếp đưa sản phẩm vào thị trường EU – chịu trách nhiệm chính trong việc thực hiện thẩm định chuỗi cung ứng. Các doanh nghiệp Việt Nam xuất khẩu cà phê, gỗ, hoặc cao su cần đặc biệt lưu ý, vì EU là một trong những thị trường lớn nhất của các mặt hàng này.
Các yêu cầu và tiêu chuẩn EUDR
Để tuân thủ EUDR, các doanh nghiệp cần đáp ứng ba tiêu chuẩn chính: sản phẩm không liên quan đến phá rừng, hợp pháp theo luật pháp quốc gia sản xuất, và có đầy đủ tài liệu thẩm định. Những yêu cầu này đòi hỏi sự minh bạch và chính xác trong chuỗi cung ứng, từ khâu sản xuất đến phân phối.
1. Tiêu chuẩn “Không gây phá rừng”
Sản phẩm được coi là “không gây phá rừng” nếu chúng đến từ vùng đất không bị phá rừng hoặc suy thoái rừng sau ngày 31/12/2020. Điều này yêu cầu doanh nghiệp cung cấp dữ liệu địa lý (tọa độ GPS) để chứng minh nguồn gốc đất đai. Ví dụ, một lô cà phê từ Việt Nam cần được truy xuất đến vùng trồng cụ thể, với bằng chứng rằng khu vực đó không bị chuyển đổi từ rừng tự nhiên sau mốc thời gian quy định.
2. Yêu cầu hợp pháp theo luật quốc gia
Ngoài việc không gây phá rừng, sản phẩm phải tuân thủ luật pháp của quốc gia sản xuất. Điều này bao gồm các quy định về sử dụng đất, bảo vệ môi trường, và quyền lao động. Đối với Việt Nam, các doanh nghiệp cần đảm bảo rằng giấy phép khai thác gỗ hoặc chứng nhận vùng trồng cà phê tuân thủ các quy định của Luật Lâm nghiệp và các văn bản pháp luật liên quan.
3. Thẩm định chuỗi cung ứng
Thẩm định chuỗi cung ứng (due diligence) là bước quan trọng nhất để tuân thủ EUDR. Doanh nghiệp phải thu thập thông tin về nguồn gốc sản phẩm, bao gồm:
- Tọa độ địa lý của vùng sản xuất.
- Số lượng và thông tin lô hàng.
- Quốc gia sản xuất và các tài liệu pháp lý liên quan.
Hàng hóa không đạt tiêu chuẩn hoặc không thể truy xuất nguồn gốc sẽ bị cấm nhập vào EU. Hơn nữa, các lô hàng đạt chuẩn phải được tách biệt hoàn toàn khỏi hàng hóa không đạt chuẩn để tránh bị từ chối toàn bộ.
Thách thức và cơ hội cho doanh nghiệp Việt Nam
Việt Nam, với thế mạnh xuất khẩu cà phê, gỗ, và cao su, đứng trước cả thách thức và cơ hội khi EUDR có hiệu lực. Việc tuân thủ quy định này đòi hỏi đầu tư lớn vào công nghệ truy xuất nguồn gốc và quản lý chuỗi cung ứng. Tuy nhiên, đây cũng là cơ hội để nâng cao chất lượng sản phẩm và xây dựng thương hiệu bền vững.
1. Thách thức trong việc tuân thủ EUDR
Một trong những thách thức lớn nhất là khả năng truy xuất nguồn gốc. Nhiều doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ, chưa quen với việc thu thập dữ liệu địa lý hoặc quản lý chuỗi cung ứng phức tạp. Ngoài ra, chi phí đầu tư vào công nghệ và đào tạo nhân sự có thể là gánh nặng đối với các doanh nghiệp có nguồn lực hạn chế.
2. Cơ hội từ EUDR
Mặt khác, EUDR mở ra cơ hội lớn cho các doanh nghiệp sẵn sàng đầu tư vào phát triển bền vững. Việt Nam đã được Ủy ban Châu Âu xếp vào nhóm “rủi ro thấp” theo EUDR, nghĩa là các sản phẩm xuất khẩu từ Việt Nam sẽ được hưởng quy trình kiểm soát đơn giản hơn. Điều này giúp giảm gánh nặng tuân thủ và tạo lợi thế cạnh tranh so với các quốc gia thuộc nhóm “rủi ro cao”. Hơn nữa, việc tuân thủ EUDR giúp doanh nghiệp nâng cao uy tín và tiếp cận thị trường EU với giá trị gia tăng cao hơn, đặc biệt trong bối cảnh thị trường trái cây và rau quả EU trị giá 62 tỷ Euro.
Hướng dẫn thực hành để tuân thủ EUDR
Để chuẩn bị cho EUDR, các doanh nghiệp cần xây dựng một kế hoạch hành động cụ thể. Dưới đây là các bước thực tế để đảm bảo tuân thủ quy định và duy trì khả năng cạnh tranh trên thị trường EU.
Bước 1: Xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc
Doanh nghiệp cần đầu tư vào công nghệ như hệ thống GIS (Geographic Information System) để thu thập và lưu trữ dữ liệu tọa độ địa lý. Ví dụ, các nhà xuất khẩu cà phê có thể sử dụng phần mềm để ghi lại vị trí các nông trại, đảm bảo rằng vùng trồng không nằm trên đất bị phá rừng.
Bước 2: Đào tạo nhân sự và đối tác
Việc đào tạo nhân sự và các đối tác trong chuỗi cung ứng là yếu tố then chốt. Doanh nghiệp cần tổ chức các buổi hội thảo hoặc khóa học về EUDR để đảm bảo mọi thành viên trong chuỗi cung ứng hiểu rõ yêu cầu. EU đã hỗ trợ Việt Nam thông qua các chương trình đào tạo và tài liệu được dịch sang 50 ngôn ngữ, bao gồm tiếng Việt, giúp doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận thông tin.
Bước 3: Hợp tác với các tổ chức quốc tế
EC hiện đang đẩy mạnh hợp tác với các quốc gia như Việt Nam thông qua Khung hợp tác và cam kết chiến lược (SFCE). Các doanh nghiệp có thể tận dụng các nguồn lực từ sáng kiến “Team Europe” với ngân sách 86 triệu Euro để chuyển đổi sang chuỗi cung ứng bền vững. Việc hợp tác với các tổ chức quốc tế cũng giúp doanh nghiệp tiếp cận công nghệ và tài trợ để đáp ứng tiêu chuẩn EUDR.
—————————————————————————————————
Quy định Chống Phá Rừng EUDR không chỉ là thách thức mà còn là cơ hội để các doanh nghiệp Việt Nam khẳng định vị thế trên thị trường toàn cầu. Bằng cách đầu tư vào truy xuất nguồn gốc, tuân thủ các tiêu chuẩn EUDR và tận dụng các hỗ trợ từ EU, doanh nghiệp có thể không chỉ đáp ứng yêu cầu của thị trường mà còn nâng cao giá trị sản phẩm. Hãy bắt đầu ngay hôm nay bằng cách đánh giá chuỗi cung ứng của bạn và liên hệ với các chuyên gia của Intercert Việt Nam qua số Hotline: 0969.555.610 hoặc Email: sales@intercertvietnam.com để xây dựng kế hoạch tuân thủ EUDR.
