Với CBAM, EU đang hướng đến một nền kinh tế xanh hơn, đồng thời ngăn chặn hiện tượng “rò rỉ carbon” – tình trạng các công ty chuyển hoạt động sản xuất sang các quốc gia có quy định môi trường ít nghiêm ngặt hơn. Đối với doanh nghiệp Việt Nam đang xuất khẩu sang thị trường EU, hiểu rõ về chứng chỉ CBAM trở thành yếu tố sống còn để duy trì khả năng cạnh tranh và tuân thủ quy định mới. Hãy cùng Intercert Việt Nam tìm hiểu chứng chỉ CBAM là gì và cách thức hoạt động của chương trình chứng nhận CBAM.
Chứng chỉ CBAM là gì?
Chứng chỉ CBAM (Carbon Border Adjustment Mechanism) là một công cụ kinh tế mới được Liên minh Châu Âu (EU) phát triển nhằm áp dụng “thuế carbon” cho hàng hóa nhập khẩu vào thị trường EU từ năm 2026. Đây không phải là một chứng chỉ thông thường được cấp thông qua hoạt động đánh giá, mà là một loại chứng chỉ bắt buộc phải mua để bù đắp lượng khí thải carbon phát sinh trong quá trình sản xuất.
Cách thức hoạt động của chương trình chứng nhận CBAM
1. Quy trình mua và sử dụng chứng chỉ CBAM
Không giống với các chứng nhận khác, chứng chỉ CBAM phải được mua trực tiếp thông qua hệ thống của EU. Doanh nghiệp nhập khẩu hàng hóa vào EU sẽ phải mua số lượng chứng chỉ tương ứng với lượng khí thải carbon được tạo ra trong quá trình sản xuất sản phẩm. Quy trình này gồm các bước chính:
- Đăng ký tài khoản trên hệ thống CBAM của EU
- Tính toán lượng khí thải carbon liên quan đến sản phẩm nhập khẩu
- Mua chứng chỉ CBAM tương ứng với lượng khí thải
- Khai báo chứng chỉ khi nhập khẩu hàng hóa vào EU
Điểm quan trọng cần lưu ý là giá của chứng chỉ CBAM sẽ phản ánh chênh lệch giữa Hệ thống Mua bán Phát thải của EU (EU ETS) và các cơ chế định giá carbon khác tại quốc gia xuất xứ, nếu có. Đây là cách EU đảm bảo công bằng trong việc áp đặt chi phí carbon giữa sản phẩm nội địa và hàng nhập khẩu.
2. Tính toán và báo cáo phát thải chính xác
Việc tính toán và báo cáo lượng phát thải carbon một cách chính xác là yếu tố then chốt để tránh mua dư chứng chỉ CBAM. Theo quy định, số lượng chứng chỉ không sử dụng sẽ không được hoàn lại đầy đủ nếu vượt quá một mức nhất định. Doanh nghiệp cần phải:
- Thực hiện đo lường lượng khí thải theo phương pháp được EU chấp nhận
- Duy trì hồ sơ chi tiết về quy trình sản xuất và lượng khí thải liên quan
- Làm việc với đơn vị đánh giá được công nhận để xác minh dữ liệu phát thải
- Cập nhật thường xuyên các phương pháp tính toán khi có thay đổi từ phía EU
Các ngành công nghiệp chịu tác động từ chứng nhận CBAM
1. Danh sách ngành nghề chịu ảnh hưởng trực tiếp
Cơ chế CBAM trong giai đoạn đầu sẽ áp dụng cho các ngành công nghiệp phát thải cao, bao gồm:
- Sản xuất xi măng
- Sản xuất điện
- Phân bón
- Sản xuất nhôm
- Sản xuất thép và sắt
- Hydro
- Một số hóa chất cơ bản
Các doanh nghiệp hoạt động trong những lĩnh vực này cần chuẩn bị kỹ lưỡng để đáp ứng yêu cầu của CBAM. Trong tương lai, EU có kế hoạch mở rộng danh sách này để bao gồm nhiều ngành công nghiệp khác.
2. Tác động đến chuỗi cung ứng toàn cầu
Chứng chỉ CBAM không chỉ ảnh hưởng đến các nhà sản xuất trực tiếp mà còn tác động đến toàn bộ chuỗi cung ứng. Các doanh nghiệp phụ trợ và nhà cung cấp nguyên liệu cũng sẽ chịu áp lực để cung cấp thông tin về lượng phát thải trong quy trình sản xuất của họ. Điều này tạo ra một hiệu ứng dây chuyền, đòi hỏi minh bạch về phát thải carbon tại mỗi công đoạn sản xuất.
Lộ trình triển khai và tuân thủ chứng chỉ CBAM
1. Thời gian biểu thực hiện CBAM
Cơ chế CBAM đang được triển khai theo lộ trình sau:
- Giai đoạn chuyển tiếp (2023-2025): Doanh nghiệp chỉ cần báo cáo lượng phát thải, chưa phải mua chứng chỉ
- Giai đoạn chính thức (từ 2026): Bắt đầu áp dụng nghĩa vụ mua chứng chỉ CBAM
- Giai đoạn mở rộng (dự kiến sau 2030): Mở rộng danh sách các ngành công nghiệp bị ảnh hưởng
2. Chiến lược tuân thủ hiệu quả cho doanh nghiệp
Để tuân thủ hiệu quả quy định về chứng chỉ CBAM, doanh nghiệp cần xây dựng chiến lược:
- Đánh giá tác động của CBAM đối với dòng sản phẩm hiện tại
- Xây dựng hệ thống theo dõi và quản lý phát thải toàn diện
- Đào tạo nhân sự về cách tính toán và báo cáo phát thải
- Tìm kiếm cơ hội để giảm lượng phát thải trong quy trình sản xuất
- Chuẩn bị nguồn lực tài chính để đáp ứng chi phí mua chứng chỉ CBAM
So sánh chứng chỉ CBAM với các hệ thống tương tự
1. Sự khác biệt giữa CBAM và các chương trình khác
Chứng chỉ CBAM có một số đặc điểm riêng biệt so với các hệ thống định giá carbon khác:
- Phạm vi ảnh hưởng: CBAM tập trung vào hàng nhập khẩu, trong khi EU ETS áp dụng cho sản xuất nội địa
- Cách tính giá: Giá chứng chỉ CBAM được tính toán dựa trên giá của EU ETS, có điều chỉnh theo chính sách carbon tại quốc gia xuất xứ
- Quá trình tuân thủ: CBAM yêu cầu quy trình báo cáo và xác minh nghiêm ngặt
2. Kinh nghiệm triển khai từ các thị trường tiên phong
Một số quốc gia và khu vực đã áp dụng các biện pháp tương tự như CBAM. Phân tích kinh nghiệm từ những thị trường này cho thấy:
- Cần có thời gian cho doanh nghiệp thích ứng với quy định mới
- Tầm quan trọng của việc xây dựng năng lực và kiến thức về quản lý phát thải
- Lợi ích của việc đầu tư sớm vào công nghệ giảm phát thải
Chuẩn bị cho doanh nghiệp Việt Nam trước yêu cầu của chương trình chứng nhận CBAM
1. Đánh giá tác động và xây dựng lộ trình
Doanh nghiệp Việt Nam cần thực hiện đánh giá tác động của CBAM đối với hoạt động kinh doanh của mình:
- Phân tích danh mục sản phẩm xuất khẩu sang EU
- Ước tính lượng phát thải cho từng dòng sản phẩm
- Dự báo chi phí tuân thủ và mua chứng chỉ CBAM
- Xây dựng lộ trình chuẩn bị với các mốc thời gian cụ thể
2. Hỗ trợ từ các tổ chức và chính phủ
Doanh nghiệp Việt Nam có thể tận dụng các nguồn hỗ trợ sau:
- Chương trình hỗ trợ kỹ thuật từ EU cho các quốc gia đang phát triển
- Các khóa đào tạo và hội thảo do Bộ Công Thương và các hiệp hội ngành nghề tổ chức
- Tư vấn từ các tổ chức quốc tế về phát triển bền vững
—————————————————————————————————-
Chứng chỉ CBAM đánh dấu một bước ngoặt trong cách thức thương mại quốc tế đối mặt với vấn đề biến đổi khí hậu. Đối với doanh nghiệp Việt Nam, đây vừa là thách thức vừa là cơ hội để thúc đẩy chuyển đổi sang mô hình sản xuất xanh và bền vững hơn.
Hãy bắt đầu chuẩn bị ngay từ hôm nay bằng cách nâng cao nhận thức về chứng chỉ CBAM, xây dựng năng lực đo lường và báo cáo phát thải, và tìm kiếm giải pháp giảm lượng khí thải carbon trong quy trình sản xuất. Với sự chuẩn bị kỹ lưỡng, doanh nghiệp Việt Nam không chỉ tuân thủ được quy định mới mà còn có thể chuyển đổi thách thức thành lợi thế cạnh tranh trên thị trường quốc tế.
Liên hệ với Intercert Việt Nam qua số Hotline: 0969.555.610 hoặc Email: sales@intercertvietnam.com ngay hôm nay để nhận được tư vấn chuyên sâu về cách thức chuẩn bị và tuân thủ chứng chỉ CBAM một cách hiệu quả nhất cho doanh nghiệp của bạn.
