Trong bối cảnh áp lực từ biến đổi khí hậu và yêu cầu về tính bền vững ngày càng tăng, Quy định Chống phá rừng của Liên minh Châu Âu (EUDR) đã trở thành một trong những khuôn khổ pháp lý quan trọng nhất mà các doanh nghiệp toàn cầu cần lưu tâm. Câu hỏi đặt ra không chỉ là làm thế nào để tuân thủ EUDR, mà còn là khi nào các yêu cầu này chính thức có hiệu lực và doanh nghiệp cần chuẩn bị những gì.
Với những thay đổi về thời hạn tuân thủ EUDR được công bố, việc nắm rõ lộ trình và có một hướng dẫn tuân thủ EUDR chi tiết là điều tối quan trọng. Bài viết này của Intercert Việt Nam sẽ cung cấp cái nhìn toàn diện về các yêu cầu cốt lõi của EUDR, lịch trình áp dụng mới nhất doanh nghiệp cần thực hiện để đảm bảo chuỗi cung ứng của mình không góp phần vào nạn phá rừng.
Bản chất và Phạm vi cần tuân thủ EUDR
EUDR, hay Quy định (EU) 2023/1115 của Nghị viện Châu Âu và Hội đồng, không phải là một chứng nhận mà là một đạo luật ràng buộc các nhà khai thác (operators) và thương nhân (traders) khi đưa các mặt hàng cụ thể vào thị trường Liên minh Châu Âu hoặc xuất khẩu chúng từ EU.
Mục tiêu chính của EUDR là đảm bảo rằng việc tiêu thụ và sản xuất các sản phẩm liên quan đến phá rừng và suy thoái rừng tại EU không góp phần vào các vấn đề môi trường này trên toàn cầu. Điều này có nghĩa là các sản phẩm được đưa vào thị trường EU phải có nguồn gốc từ đất không bị phá rừng hoặc suy thoái rừng sau ngày 31 tháng 12 năm 2020.
1. Các mặt hàng và sản phẩm thuộc diện tuân thủ EUDR
EUDR áp dụng cho một số nhóm hàng hóa và sản phẩm phái sinh từ chúng, được coi là những yếu tố chính gây ra phá rừng và suy thoái rừng trên toàn cầu. Các nhóm hàng hóa này bao gồm:
- Gỗ và các sản phẩm gỗ: Bao gồm gỗ xẻ, ván ép, đồ nội thất, bột giấy, giấy, bìa cứng và các sản phẩm từ gỗ khác.
- Dầu cọ: Dầu cọ thô, dầu cọ đã tinh chế, và các sản phẩm chứa dầu cọ (ví dụ: một số sản phẩm thực phẩm, mỹ phẩm, nhiên liệu sinh học).
- Đậu nành: Hạt đậu nành, dầu đậu nành, và các sản phẩm từ đậu nành (ví dụ: thức ăn chăn nuôi).
- Cà phê: Hạt cà phê xanh, cà phê rang xay, và các sản phẩm cà phê chế biến.
- Ca cao: Hạt ca cao, bơ ca cao, sô cô la và các sản phẩm từ ca cao.
- Cao su: Cao su thiên nhiên, và các sản phẩm cao su (ví dụ: lốp xe, găng tay).
- Gia súc: Thịt tươi, đông lạnh, da và các sản phẩm thịt và da đã qua chế biến.
Mỗi doanh nghiệp cần rà soát kỹ danh mục sản phẩm của mình để xác định liệu có bất kỳ mặt hàng nào nằm trong phạm vi của EUDR hay không. Phạm vi này khá rộng và có thể ảnh hưởng đến nhiều ngành công nghiệp khác nhau, từ thực phẩm và đồ uống đến sản xuất đồ nội thất và ô tô.
2. Các yêu cầu cốt lõi để tuân thủ EUDR
Để tuân thủ EUDR, các nhà khai thác và thương nhân phải thực hiện quy trình thẩm định chuyên sâu (Due Diligence) với ba trụ cột chính:
- Thu thập thông tin: Doanh nghiệp phải thu thập thông tin chi tiết về sản phẩm, bao gồm tọa độ địa lý chính xác của khu đất mà sản phẩm được sản xuất hoặc thu hoạch. Thông tin này cần chứng minh được rằng sản phẩm không có nguồn gốc từ khu vực bị phá rừng hoặc suy thoái rừng sau ngày 31/12/2020.
- Đánh giá rủi ro: Dựa trên thông tin đã thu thập, doanh nghiệp phải đánh giá rủi ro về việc sản phẩm có thể liên quan đến phá rừng hoặc suy thoái rừng. Việc này bao gồm xem xét mức độ rủi ro của quốc gia xuất xứ (được EU phân loại), tình hình thực thi pháp luật, và các yếu tố khác.
- Giảm thiểu rủi ro: Nếu quá trình đánh giá rủi ro cho thấy có rủi ro đáng kể, doanh nghiệp phải thực hiện các biện pháp để giảm thiểu rủi ro đó xuống mức “không đáng kể” trước khi đưa sản phẩm vào thị trường EU. Các biện pháp này có thể bao gồm kiểm tra tại chỗ, yêu cầu thêm chứng nhận, hoặc thay đổi nhà cung cấp.
Kết quả của quá trình thẩm định này phải được ghi lại trong một Tuyên bố Thẩm định Chuyên sâu (Due Diligence Statement – DDS) và nộp điện tử lên hệ thống thông tin của EU trước khi sản phẩm được đưa vào thị trường.
Thời hạn tuân thủ EUDR: Lịch trình cập nhật và Lộ trình triển khai
Ban đầu, EUDR dự kiến áp dụng sớm hơn, nhưng vào tháng 12/2024, Liên minh Châu Âu đã quyết định gia hạn thời gian triển khai để tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các doanh nghiệp thích ứng. Việc nắm rõ thời hạn tuân thủ EUDR mới nhất là cực kỳ quan trọng để doanh nghiệp có thể lập kế hoạch và thực hiện các bước chuẩn bị cần thiết một cách kịp thời.
1. Thời hạn áp dụng chung cho các doanh nghiệp lớn
Theo quyết định gia hạn, Luật EUDR sẽ chính thức có hiệu lực và bắt buộc tuân thủ EUDR đối với các doanh nghiệp vừa và lớn (tức là các nhà khai thác và thương nhân không phải là doanh nghiệp siêu nhỏ hoặc nhỏ) kể từ ngày 30/12/2025.
Điều này có nghĩa là từ ngày này trở đi, mọi lô hàng của các mặt hàng thuộc phạm vi EUDR được đưa vào thị trường EU hoặc xuất khẩu từ EU bởi các doanh nghiệp này đều phải kèm theo một Tuyên bố Thẩm định Chuyên sâu (DDS) hợp lệ, chứng minh rằng sản phẩm không có nguồn gốc từ đất bị phá rừng hoặc suy thoái rừng sau ngày 31/12/2020. Khoảng thời gian này là rất quan trọng để các doanh nghiệp lớn hoàn thiện hệ thống Due Diligence, thu thập dữ liệu và đào tạo nhân sự.
2. Thời hạn dành riêng cho doanh nghiệp siêu nhỏ và nhỏ
Nhằm hỗ trợ các doanh nghiệp có quy mô nhỏ hơn, EUDR đã dành một thời gian chuyển tiếp dài hơn. Đối với các doanh nghiệp siêu nhỏ và nhỏ, thời hạn tuân thủ EUDR sẽ muộn hơn, chính thức áp dụng từ ngày 30/06/2026.
Sự khác biệt về thời hạn này nhằm mục đích giảm bớt gánh nặng hành chính và chi phí ban đầu cho các doanh nghiệp nhỏ, vốn có thể gặp nhiều khó khăn hơn trong việc thiết lập các hệ thống thẩm định phức tạp. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là họ có thể thờ ơ. Việc chuẩn bị vẫn cần được tiến hành sớm, vì quá trình xây dựng hệ thống Due Diligence và thu thập thông tin chuỗi cung ứng có thể mất nhiều thời gian hơn dự kiến. Các doanh nghiệp siêu nhỏ và nhỏ vẫn cần phải hiểu rõ các yêu cầu và bắt đầu quá trình chuẩn bị để sẵn sàng khi đến thời hạn tuân thủ EUDR của mình.
Việc không tuân thủ các thời hạn này sẽ dẫn đến những hậu quả pháp lý, tài chính và danh tiếng nghiêm trọng, như đã thảo luận trong bài viết trước. Do đó, việc theo dõi sát sao lịch trình và đảm bảo mọi quy trình được thiết lập trước ngày có hiệu lực là cực kỳ quan trọng.
Hướng dẫn tuân thủ EUDR chi tiết
Để đảm bảo tuân thủ EUDR một cách hiệu quả và giảm thiểu rủi ro, doanh nghiệp cần áp dụng một cách tiếp cận có hệ thống và chủ động. Dưới đây là hướng dẫn tuân thủ EUDR chi tiết, bao gồm các bước chiến lược và những thực hành tốt nhất.
Bước 1: Đánh giá mức độ sẵn sàng và thiết lập ban đầu
Đánh giá tác động nội bộ:
- Xác định chính xác các sản phẩm của bạn có thuộc phạm vi EUDR hay không (gỗ, dầu cọ, cà phê, ca cao, cao su, đậu nành, thịt bò và các sản phẩm phái sinh).
- Lập bản đồ sơ bộ chuỗi cung ứng cho từng sản phẩm bị ảnh hưởng, từ nhà cung cấp trực tiếp đến nơi sản xuất nguyên liệu thô ban đầu.
- Đánh giá các quy trình hiện có trong công ty liên quan đến mua sắm, truy xuất nguồn gốc, và quản lý nhà cung cấp để xác định “khoảng trống” so với yêu cầu của EUDR.
Thành lập đội ngũ chuyên trách: Chỉ định một đội ngũ nội bộ hoặc một cá nhân chịu trách nhiệm chính về việc tuân thủ EUDR. Đội ngũ này nên bao gồm đại diện từ các phòng ban quan trọng như mua sắm, bền vững, pháp lý, IT và vận hành.
Phát triển chính sách Due Diligence: Xây dựng một chính sách Due Diligence rõ ràng, được ban lãnh đạo thông qua, nêu bật cam kết của công ty đối với việc chống phá rừng và các nguyên tắc cốt lõi của EUDR.
Bước 2: Thu thập dữ liệu và truy xuất nguồn gốc
Đây là bước quan trọng nhất và thường là thách thức lớn nhất trong hướng dẫn tuân thủ EUDR.
Xác định nguồn gốc sản phẩm đến từng khu đất:
- Yêu cầu nhà cung cấp cung cấp thông tin chi tiết về xuất xứ sản phẩm, bao gồm tọa độ địa lý chính xác (latitude và longitude) của từng khu đất mà sản phẩm hoặc nguyên liệu thô được sản xuất/thu hoạch. Tọa độ này phải đủ chi tiết (điểm hoặc đa giác) để xác định rõ ràng khu vực và cho phép kiểm tra vệ tinh.
- Thu thập thông tin về ngày sản xuất/thu hoạch, và bất kỳ giấy phép hoặc tài liệu hợp pháp nào khác liên quan đến quyền sử dụng đất.
Lập bản đồ chuỗi cung ứng chi tiết: Mở rộng bản đồ chuỗi cung ứng đã lập ở bước đầu tiên, bao gồm tất cả các bên liên quan từ người sản xuất nguyên liệu thô ban đầu, nhà chế biến, đến các nhà phân phối. Ghi lại tên, địa chỉ và vai trò của từng bên.
Xác minh thông tin:
- Không chỉ chấp nhận thông tin từ nhà cung cấp, doanh nghiệp cần có quy trình xác minh tính chính xác của dữ liệu.
- Sử dụng công nghệ viễn thám và GIS (Hệ thống Thông tin Địa lý) để đối chiếu tọa độ địa lý với dữ liệu vệ tinh, kiểm tra các dấu hiệu phá rừng hoặc suy thoái rừng sau ngày 31 tháng 12 năm 2020.
- Yêu cầu các bằng chứng bổ sung như báo cáo kiểm toán độc lập, chứng nhận của bên thứ ba (FSC, PEFC) hoặc thăm viếng tại chỗ nếu cần.
Bước 3: Đánh giá rủi ro và thực hiện biện pháp giảm thiểu
Phân loại rủi ro:
- Sử dụng thông tin thu thập được và phân loại rủi ro quốc gia do EU công bố (rủi ro thấp, tiêu chuẩn, cao) để đánh giá mức độ rủi ro liên quan đến phá rừng của sản phẩm và chuỗi cung ứng.
- Đánh giá các yếu tố rủi ro khác như thực thi pháp luật, tham nhũng, xung đột xã hội tại khu vực sản xuất.
Thiết lập quy trình giảm thiểu rủi ro:
- Nếu rủi ro được đánh giá là đáng kể, doanh nghiệp phải thực hiện các biện pháp cụ thể để giảm thiểu rủi ro đó xuống mức “không đáng kể”.
- Các biện pháp có thể bao gồm: kiểm tra bổ sung tại chỗ, phỏng vấn các bên liên quan, yêu cầu nhà cung cấp thực hiện các thay đổi trong quy trình sản xuất, hoặc tìm kiếm nhà cung cấp thay thế từ các khu vực rủi ro thấp hơn.
- Ghi lại tất cả các hành động giảm thiểu rủi ro đã thực hiện.
Bước 4: Nộp Tuyên bố Thẩm định Chuyên sâu (DDS) và duy trì hồ sơ
Tạo lập và nộp DDS:
- Trước khi đưa sản phẩm vào thị trường EU hoặc xuất khẩu khỏi EU, doanh nghiệp phải tạo lập một Tuyên bố Thẩm định Chuyên sâu (DDS) điện tử.
- DDS này phải tóm tắt toàn bộ quá trình thẩm định, bao gồm thông tin sản phẩm, tọa độ địa lý, kết quả đánh giá rủi ro và các biện pháp giảm thiểu đã thực hiện.
- Nộp DDS thông qua hệ thống thông tin tập trung của EU.
Lưu trữ hồ sơ đầy đủ:
- Doanh nghiệp phải lưu trữ tất cả các tài liệu, dữ liệu và bằng chứng liên quan đến quy trình thẩm định trong ít nhất 5 năm.
- Hồ sơ cần được tổ chức khoa học, dễ dàng truy cập và sẵn sàng cung cấp cho các cơ quan chức năng khi có yêu cầu kiểm tra.
Cập nhật và xem xét định kỳ: EUDR đòi hỏi sự tuân thủ liên tục. Doanh nghiệp cần xem xét và cập nhật hệ thống Due Diligence của mình một cách định kỳ, đặc biệt khi có sự thay đổi về nhà cung cấp, khu vực sản xuất hoặc khi có thông tin mới về rủi ro phá rừng.
Bước 5: Hợp tác và Tận dụng công nghệ
- Hợp tác với nhà cung cấp: Xây dựng mối quan hệ đối tác tin cậy với các nhà cung cấp, hỗ trợ họ hiểu và tuân thủ EUDR. Việc này có thể bao gồm đào tạo, chia sẻ kinh nghiệm, hoặc hỗ trợ kỹ thuật trong việc thu thập dữ liệu tọa độ.
- Tận dụng công nghệ: Đầu tư vào các giải pháp công nghệ như các nền tảng quản lý chuỗi cung ứng bền vững, công cụ GIS, và dịch vụ giám sát vệ tinh để tự động hóa quy trình thu thập dữ liệu, phân tích rủi ro và xác minh.
- Tìm kiếm sự hỗ trợ chuyên môn: Đối với các doanh nghiệp có chuỗi cung ứng phức tạp hoặc thiếu kinh nghiệm, việc tìm kiếm sự tư vấn từ các chuyên gia về EUDR hoặc các tổ chức kiểm toán độc lập có thể giúp đảm bảo tuân thủ hiệu quả hơn.
—————————————————————————————————-
Tuân thủ EUDR là một yêu cầu không thể tránh khỏi đối với các doanh nghiệp kinh doanh các mặt hàng nông nghiệp và lâm nghiệp trên thị trường Liên minh Châu Âu. Với thời hạn tuân thủ EUDR chính thức được ấn định (30/12/2025 cho doanh nghiệp lớn và 30/06/2026 cho doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ), việc hành động ngay lập tức và áp dụng một hướng dẫn tuân thủ EUDR toàn diện là cực kỳ quan trọng.
Hãy liên hệ với Intercert Việt Nam qua số Hotline: 0969.555.610 hoặc Email: sales@intercertvietnam.com nếu doanh nghiệp cần hỗ trợ tuân thủ EUDR.
