Hiệu ứng nhà kính đang trở thành một trong những vấn đề cấp bách được toàn thế giới quan tâm. Đây là hiện tượng không chỉ ảnh hưởng sâu sắc đến môi trường sống mà còn tác động nghiêm trọng đến khí hậu toàn cầu, đe dọa đến sự tồn tại và phát triển bền vững của nhân loại. Vậy nguyên nhân gây ra hiệu ứng nhà kính là gì? Hãy cùng Intercert Việt Nam đi sâu tìm hiểu những tác nhân chủ yếu gây ra hiệu ứng nhà kính trong bài viết dưới đây.
Hiệu ứng nhà kính là gì?
Hiệu ứng nhà kính là hiện tượng tự nhiên giúp giữ lại một phần nhiệt lượng từ Mặt Trời, duy trì nhiệt độ ổn định trên Trái Đất, tạo điều kiện cho sự sống phát triển. Khi ánh sáng Mặt Trời chiếu xuống Trái Đất, bề mặt hành tinh hấp thụ và phản xạ ngược lại không gian một phần năng lượng dưới dạng bức xạ hồng ngoại.
Tuy nhiên, các khí nhà kính trong khí quyển, như CO₂, metan (CH₄), ozon (O₃), và hơi nước, giữ lại một phần nhiệt lượng này, ngăn chúng thoát ra ngoài. Nhờ đó, nhiệt độ trung bình trên Trái Đất được duy trì ở mức khoảng 15°C, thay vì -15°C như nếu không có khí nhà kính. Mặc dù hiệu ứng nhà kính tự nhiên là cần thiết để bảo vệ sự sống, nhưng sự gia tăng quá mức các khí nhà kính từ các hoạt động của con người đã khiến hiện tượng này trở nên mất kiểm soát, làm nhiệt độ toàn cầu tăng cao và dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng như biến đổi khí hậu, băng tan, mực nước biển dâng và thời tiết khắc nghiệt.
>>> Tiêu Chuẩn ISO 14064-1: Kiểm kê Khí Nhà Kính và Báo cáo Phát thải
Nguyên nhân dẫn đến hiệu ứng nhà kính
1. Khí CO₂ – Nguyên nhân chính
Khí carbon dioxide (CO₂) là tác nhân chính gây ra hiệu ứng nhà kính. CO₂ hoạt động như một lớp kính bao phủ Trái Đất, cho phép ánh sáng Mặt Trời xuyên qua nhưng lại giữ nhiệt lượng từ bề mặt Trái Đất, làm tăng nhiệt độ khí quyển. Nếu không có CO₂ tự nhiên, nhiệt độ trung bình trên Trái Đất sẽ khoảng -15°C, không đủ để duy trì sự sống. Tuy nhiên, các hoạt động của con người, như đốt nhiên liệu hóa thạch, phá rừng, và sản xuất công nghiệp, đã làm tăng lượng CO₂ trong khí quyển, khiến nhiệt độ trung bình toàn cầu tăng thêm khoảng 38°C.
Các nguồn chính phát thải CO₂ bao gồm:
- Đốt nhiên liệu hóa thạch: Sử dụng than, dầu mỏ, và khí tự nhiên để sản xuất năng lượng và vận hành giao thông.
- Phá rừng: Làm giảm khả năng hấp thụ CO₂ của cây xanh.
- Hoạt động công nghiệp và sinh hoạt: Các ngành công nghiệp nặng và việc sử dụng thiết bị gia dụng góp phần tăng lượng CO₂.
2. Khí metan (CH₄)
Metan là khí nhà kính có khả năng giữ nhiệt cao gấp 21 lần so với CO₂. Mặc dù chỉ chiếm khoảng 13% trong tổng lượng khí nhà kính, metan có tác động lớn đến hiện tượng nóng lên toàn cầu.
Nguồn phát thải khí metan gồm:
- Đốt nhiên liệu hóa thạch: Quá trình khai thác và sử dụng dầu mỏ, khí tự nhiên.
- Phân hủy chất hữu cơ: Rác thải, bãi chôn lấp, và thức ăn thừa sinh ra khí metan từ quá trình phân hủy kỵ khí.
- Quá trình tiêu hóa của động vật nhai lại: Gia súc như bò, cừu thải khí metan qua quá trình lên men đường ruột.
- Cháy rừng: Các vụ cháy tự nhiên hoặc do con người gây ra.
3. Khí chloro fluoro carbon (CFC)
CFC chiếm khoảng 20% lượng khí nhà kính, không chỉ giữ nhiệt mà còn phá hủy tầng ozon. Điều này làm giảm khả năng bảo vệ Trái Đất khỏi bức xạ cực tím.
CFC được sử dụng phổ biến trong:
- Công nghiệp làm lạnh: Máy điều hòa, tủ lạnh.
- Thuốc xịt và dung môi: Một số sản phẩm chứa CFC.
- Bình chữa cháy: Sử dụng CFC làm chất làm lạnh.
Khi phát tán, CFC bay lên tầng bình lưu, phá hủy tầng ozon và mở rộng lỗ thủng tầng này.
4. Khí oxit nitơ (N₂O)
Khí N₂O chiếm tỷ lệ nhỏ (5%) trong khí nhà kính nhưng có khả năng giữ nhiệt cao gấp 270 lần so với CO₂.
Nguồn phát thải khí N₂O gồm:
- Đốt chất thải rắn: Quá trình xử lý rác thải sinh hoạt và công nghiệp.
- Khí thải từ giao thông: Đặc biệt từ các phương tiện chạy bằng nhiên liệu hóa thạch.
- Hoạt động nông nghiệp: Sử dụng phân bón chứa nitơ trong canh tác.
Lượng N₂O đang tăng từ 0,2% đến 3% mỗi năm, góp phần làm trầm trọng hiện tượng nóng lên toàn cầu.
5. Khí ozon (O₃)
Ozon, chiếm khoảng 8% trong khí nhà kính, tập trung chủ yếu ở tầng bình lưu. Đây là lớp bảo vệ tự nhiên trước bức xạ cực tím. Tuy nhiên, sự gia tăng các hoạt động công nghiệp đã làm suy giảm nồng độ ozon, làm giảm khả năng bảo vệ của khí quyển và tăng cường hiện tượng nóng lên.
6. Các yếu tố khác
Ngoài các loại khí nhà kính chính như CO₂, metan (CH₄), N₂O, và CFC, một số yếu tố khác cũng góp phần vào sự gia tăng hiệu ứng nhà kính, tuy mức độ tác động nhỏ hơn nhưng không thể xem nhẹ.
-
Khí SO₂ và hơi nước:
Khí sulfur dioxide (SO₂) chủ yếu phát sinh từ các hoạt động công nghiệp, như đốt than đá, dầu mỏ và các quá trình luyện kim. Dù không giữ nhiệt mạnh như CO₂ hay CH₄, khí SO₂ kết hợp với hơi nước trong khí quyển tạo thành các giọt sương mù axit, làm biến đổi hệ sinh thái và ảnh hưởng đến nhiệt độ toàn cầu. Hơi nước, dù xuất hiện tự nhiên trong chu trình khí hậu, lại đóng vai trò như một chất xúc tác mạnh, khuếch đại hiệu ứng nhà kính do nó hấp thụ và giữ nhiệt hiệu quả hơn nhiều loại khí khác.
-
Phát triển công nghiệp và dân số:
Sự bùng nổ dân số toàn cầu đi kèm với quá trình công nghiệp hóa đã làm tăng đáng kể áp lực lên môi trường. Các khu công nghiệp với lượng khí thải lớn, phương tiện giao thông chạy bằng nhiên liệu hóa thạch, và nhu cầu tiêu thụ tài nguyên vượt mức đã tạo ra khối lượng lớn khí nhà kính. Đồng thời, việc đô thị hóa và mở rộng cơ sở hạ tầng làm giảm diện tích rừng tự nhiên, gây mất cân bằng trong khả năng hấp thụ CO₂.
-
Hoạt động nông nghiệp và chăn nuôi:
Nông nghiệp thâm canh sử dụng phân bón chứa nitơ góp phần phát thải N₂O, trong khi ngành chăn nuôi, đặc biệt là gia súc nhai lại, làm tăng lượng CH₄. Đây là những nguồn phát thải khí nhà kính lớn nhưng ít được chú ý.
Hậu quả của hiệu ứng nhà kính đối với môi trường và Trái Đất
1. Biến đổi khí hậu Trái Đất
Sự gia tăng khí thải nhà kính trong khí quyển là nguyên nhân chính gây ra biến đổi khí hậu toàn cầu. Các hoạt động như đốt nhiên liệu hóa thạch, phá rừng, và công nghiệp phát thải các khí như CO₂, metan (CH₄) và N₂O, dẫn đến sự thay đổi khí hậu và các điều kiện thời tiết. Biến đổi khí hậu không chỉ làm thay đổi các mùa, mà còn tác động đến các hệ sinh thái tự nhiên, gây khó khăn cho nông nghiệp và ảnh hưởng đến đời sống của con người. Mức độ nhiệt độ tăng dần khiến thời tiết trở nên cực đoan và không thể dự đoán, gây ra những hậu quả khó lường cho hành tinh.
2. Nước biển dâng
Nước biển dâng là một trong những hệ quả rõ rệt của hiệu ứng nhà kính, chủ yếu do sự tan chảy của băng ở các cực và sự giãn nở của nước khi nhiệt độ tăng. Mực nước biển dâng cao không phải do thủy triều hay bão, mà là do sự nóng lên toàn cầu. Hiện tượng này có thể gây ngập lụt các thành phố ven biển, làm mất mát diện tích đất đai và đe dọa cuộc sống của hàng triệu người. Những thành phố ven biển, trong đó có nhiều khu vực của Việt Nam, đang phải đối mặt với nguy cơ này.
3. Nóng lên toàn cầu
Nóng lên toàn cầu là quá trình tăng nhiệt độ trung bình trên Trái Đất do sự tích tụ của các khí nhà kính trong khí quyển. Các khí này như CO₂, metan và các hợp chất khác giữ lại nhiệt lượng từ Mặt Trời, làm giảm khả năng phát tán nhiệt vào không gian. Kết quả là nhiệt độ Trái Đất đang tăng dần qua từng giai đoạn, làm thay đổi các hệ thống khí hậu toàn cầu, gây ra những mùa hè nắng nóng kéo dài và những mùa đông lạnh giá hơn, ảnh hưởng đến đời sống và sản xuất nông nghiệp.
4. Hiện tượng băng tan
Một trong những hệ quả nghiêm trọng khác của hiệu ứng nhà kính là sự tan chảy của các tảng băng ở hai cực. Khi nhiệt độ toàn cầu tăng, băng vĩnh cửu bắt đầu tan, làm gia tăng thể tích nước biển. Điều này không chỉ làm giảm diện tích băng phủ trên Trái Đất mà còn làm tăng tốc độ nước biển dâng cao. Băng tan cũng góp phần làm thay đổi hệ sinh thái, đặc biệt là ở những vùng cực, ảnh hưởng đến động thực vật sống trong môi trường băng tuyết.
5. Hiện tượng thời tiết cực đoan
Nhiệt độ tăng cao và biến đổi khí hậu do hiệu ứng nhà kính cũng dẫn đến các hiện tượng thời tiết cực đoan. Các khu vực trên thế giới đang phải đối mặt với những đợt hạn hán kéo dài, gây thiếu nước cho sinh hoạt và canh tác. Đồng thời, những khu vực gần sông hồ lại phải gánh chịu lũ lụt nghiêm trọng, do lượng mưa gia tăng đột ngột từ các cơn bão và mưa cực đoan. Những thay đổi này không chỉ gây thiệt hại lớn về tài sản mà còn đe dọa sự sống của các hệ sinh thái, làm suy giảm đa dạng sinh học và ảnh hưởng đến nguồn cung thực phẩm toàn cầu.
>>> Kiểm kê Khí Nhà kính là gì ? Hướng dẫn Kiểm kê khí Nhà kính cụ thể
Hy vọng sau khi đọc bài viết doanh nghiệp đã hiểu được nguyên nhân gây ra hiệu ứng nhà kính là gì? Nếu doanh nghiệp có thắc mắc gì về thông tin trên hãy liên hệ ngay với Intercert Việt Nam để được hỗ trợ.
Thông tin công ty Intercert Việt Nam
- Địa chỉ: Tòa Ladeco, 266 Đội Cấn, Ba Đình, Hà Nội
- Hotline: 0969.555.610
- Email: sales@intercertvietnam.com
