Bất kỳ một tiêu chuẩn ISO nào cũng được xây dựng dựa trên những nguyên tắc cơ bản. Tiêu chuẩn ISO 14001:2015 cũng được xây dựng trên 5 nguyên tắc cơ bản. Tuân thủ theo những quy tắc này sẽ giúp doanh nghiệp xây dựng hệ thống quản lý môi trường hiệu quả. Vậy 5 nguyên tắc của ISO 14001:2015 là gì và tại sao cần tuân thủ 5 nguyên tắc đó? Hãy cùng Intercert Việt Nam tìm kiếm câu trả lời trong bài viết dưới đây.
Tiêu chuẩn ISO 14001:2015 là gì?
Tiêu chuẩn ISO 14001:2015 là tiêu chuẩn quốc tế về Hệ thống quản lý môi trường (EMS – Environmental Management System), được ban hành vào tháng 9 năm 2015 bởi Tổ chức Tiêu chuẩn hóa Quốc tế (ISO). Tiêu chuẩn này cung cấp một khuôn khổ cho các tổ chức xây dựng và triển khai hệ thống quản lý môi trường cũng như liên tục cải thiện hiệu suất môi trường của họ.
Việc áp dụng tiêu chuẩn ISO 14001:2015 giúp tổ chức có thể giảm thiểu ô nhiễm môi trường cũng như đảm bảo đáp ứng các quy định của pháp luật. Đồng thời, nâng cao hình ảnh thương hiệu, tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường và mở rộng thị trường kinh doanh trên thế giới. Tiêu chuẩn này áp dụng cho bất kỳ tổ chức nào không phân biệt quy mô, loại hình kinh doanh hay sản phẩm/dịch vụ cung cấp.
Phiên bản ISO 14001:2015 có 10 điều khoản như sau:
- Điều khoản 1: Phạm vi áp dụng
- Điều khoản 2: Tài liệu viện dẫn
- Điều khoản 3: Thuật ngữ và định nghĩa
- Điều khoản 4: Bối cảnh của tổ chức
- Điều khoản 5: Sự lãnh đạo
- Điều khoản 6: Hoạch định
- Điều khoản 7: Hỗ trợ
- Điều khoản 8: Thực hiện
- Điều khoản 9: Đánh giá kết quả thực hiện
- Điều khoản 10: Cải tiến
5 nguyên tắc của ISO 14001:2015 là gì?
Nguyên tắc 1: Thiết lập Chính sách môi trường
Chính sách môi trường là nền tảng để tổ chức thiết lập các mục tiêu, chỉ tiêu môi trường và chương trình hành động cụ thể, từ đó giảm thiểu tác động tiêu cực từ hoạt động sản xuất-kinh doanh và nâng cao hiệu suất môi trường. Đây không chỉ là một tuyên bố chung chung mà còn thể hiện sự minh bạch và trách nhiệm của tổ chức đối với xã hội.
Vì vậy, các tổ chức trước tiên nên thiết lập chính sách môi trường. Khi xây dựng chính sách môi trường tổ chức cần chú ý:
- Xây dựng chính sách môi trường phải phù hợp với tổ chức
- Chính sách môi trường trong ISO 14001 hướng tới cải tiến liên tục
- Chính sách môi trường cần thể hiện cam kết phòng ngừa ô nhiễm
- Chính sách môi trường phải tuân thủ các yêu cầu pháp lý và các yêu cầu khác
- Chính sách môi trường được lập thành văn bản, thực hiện và duy trì
- Phải truyền đạt chính sách môi trường cho tất cả nhân viên
Nguyên tắc 2: Lập kế hoạch thực hiện
Lập kế hoạch là quá trình xây dựng một hệ thống quản lý môi trường (EMS) toàn diện cho tổ chức, dựa trên tiêu chuẩn quốc tế ISO 14001:2015. Kế hoạch này sẽ bao gồm các bước cụ thể để thiết lập, triển khai và duy trì một EMS hiệu quả, nhằm giúp tổ chức giảm thiểu tác động tiêu cực lên môi trường, tuân thủ các quy định pháp luật và cải thiện hiệu suất môi trường.
Trong quá trình lập kế hoạch, tổ chức nên xem xét tất cả các tác động từ hoạt động của mình đến môi trường và xác định những tác động quan trọng nhất trong số đó để ưu tiên thực hiện các biện pháp cải tiến. Các tác động môi trường có thể là:
- Khí thải vào không khí: Các loại khí thải từ quá trình sản xuất, đốt cháy nhiên liệu… gây ô nhiễm không khí, ảnh hưởng đến sức khỏe con người và môi trường.
- Ô nhiễm đất: Chất thải rắn, hóa chất độc hại thấm vào đất gây ô nhiễm đất, ảnh hưởng đến chất lượng đất và nguồn nước ngầm.
- Xả nước thải: Nước thải sinh hoạt, sản xuất chưa qua xử lý xả ra môi trường gây ô nhiễm nguồn nước và mạch nước ngầm.
- Sử dụng vật liệu/tài nguyên thiên nhiên: Việc khai thác quá mức các tài nguyên thiên nhiên như gỗ, khoáng sản… gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng.
- Quản lý chất thải rắn: Việc xử lý chất thải rắn không đúng cách gây ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng đến cảnh quan môi trường.
- Chất thải nguy hại: Các loại chất thải chứa các chất độc hại, gây nguy hiểm cho sức khỏe con người và môi trường nếu không được xử lý đúng cách.
Ngoài ra, tổ chức không chỉ nên lập kế hoạch về tác động của mình mà còn phải đặt ra các mục tiêu và tiêu chí về môi trường cũng như xác định các dự án để đạt được những mục tiêu và chỉ tiêu này.
Nguyên tắc 3: Kiểm tra việc thực hiện
Kiểm tra việc thực hiện là quá trình đánh giá một cách hệ thống và định kỳ để xác minh rằng hệ thống quản lý môi trường (EMS) của tổ chức đang hoạt động hiệu quả, tuân thủ các yêu cầu của tiêu chuẩn ISO 14001 và đạt được các mục tiêu môi trường đã đề ra.
Tổ chức có thể tiến hành kiểm tra các tài liệu liên quan đến EMS như chính sách môi trường, thủ tục, hồ sơ ghi chép, báo cáo… để đảm bảo tính đầy đủ, chính xác và cập nhật. Tổ chức cũng có thể phỏng vấn nhân viên ở các cấp độ khác nhau để đánh giá mức độ hiểu biết và thực hiện các yêu cầu của EMS. Đồng thời, phân tích các dữ liệu về hiệu suất môi trường để đánh giá sự tiến bộ và so sánh các hoạt động thực tế với các yêu cầu của tiêu chuẩn ISO 14001.
Nguyên tắc 4: Xem xét của lãnh đạo
Xem xét của lãnh đạo là một hoạt động bắt buộc và quan trọng trong hệ thống quản lý môi trường theo tiêu chuẩn ISO 14001:2015. Đây là cơ hội để lãnh đạo cấp cao thể hiện sự cam kết của mình đối với EMS, đánh giá hiệu quả của hệ thống và đưa ra các quyết định chiến lược để cải thiện liên tục. Ban lãnh đạo cần:
- Đảm bảo các mục tiêu môi trường phải được thiết lập sao cho phù hợp với chiến lược tổng thể của tổ chức và bối cảnh hoạt động cụ thể.
- Cung cấp đầy đủ các nguồn lực cần thiết để vận hành hiệu quả hệ thống quản lý môi trường, đồng thời đảm bảo sự liên kết chặt chẽ với các quy trình sản xuất kinh doanh.
- Lãnh đạo và điều phối nhân sự để đạt được hiệu quả công việc cao nhất, đồng thời khuyến khích tinh thần cải tiến không ngừng.
- Đảm bảo cung cấp đủ thông tin về mục tiêu, tiến độ, kiểm soát kết quả và truyền đạt hiệu quả tới toàn bộ các bên liên quan.
Nguyên tắc 5: Ứng dụng và hoạt động
Nguyên tắc này tập trung vào việc thực hiện và vận hành hệ thống quản lý môi trường (EMS). Đây là giai đoạn chuyển đổi từ hoạch định sang thực tiễn, đảm bảo rằng các yêu cầu của EMS được áp dụng vào tất cả các hoạt động của tổ chức.
Tổ chức phải nhận diện các bộ phận, quy trình, sản phẩm hoặc dịch vụ có khả năng gây ra tác động tiêu cực lớn nhất đến môi trường. Ví dụ: nhà máy sản xuất, khu vực xử lý chất thải, quá trình sử dụng hóa chất độc hại.
Sau đó xây dựng các quy trình, tiêu chuẩn và giới hạn cho các thông số môi trường quan trọng (ví dụ: lượng khí thải, lượng nước thải, mức độ tiếng ồn). Tổ chức phải đảm bảo rằng các thông số này được giám sát và kiểm soát thường xuyên.
Hơn nữa, tổ chức cũng cần nhận biết các tình huống khẩn cấp có thể gây ra các sự cố môi trường nghiêm trọng (ví dụ: rò rỉ hóa chất, cháy nổ). Sau đó lập kế hoạch ứng phó khẩn cấp để giảm thiểu thiệt hại và tác động đến môi trường.
Tổ chức cần xác định rõ quyền hạn và trách nhiệm của tất cả những người tham gia vào quá trình xây dựng EMS để đảm bảo tính hiệu quả của việc quản lý môi trường.
Tổ chức nên cung cấp chương trình đào tạo cần thiết cho nhân viên của mình và phải thiết lập một hệ thống thông tin dạng văn bản để đảm bảo việc trao đổi thông tin nội bộ và bên ngoài được dễ dàng hơn.
Tại sao cần tuân thủ 5 nguyên tắc của ISO 14001:2015?
- Đảm bảo tính hệ thống và toàn diện: Các nguyên tắc ISO 14001:2015 đảm bảo rằng mọi khía cạnh và tất cả mọi người trong tổ chức đều tham gia vào việc bảo vệ môi trường. Đồng thời, những nguyên tắc này còn tạo ra một hệ thống quản lý môi trường thống nhất, giúp đảm bảo mọi người áp dụng đúng các yêu cầu của tiêu chuẩn.
- Cải thiện hiệu suất môi trường: Việc áp dụng các nguyên tắc của ISO 14001 giúp tổ chức sử dụng tài nguyên hiệu quả hơn, tiết kiệm chi phí và giảm lãng phí. Bằng cách xác định, đánh giá và kiểm soát các tác động môi trường, tổ chức có thể giảm thiểu đáng kể lượng chất thải, tiêu thụ năng lượng và các tác động tiêu cực khác.
- Tuân thủ quy định của pháp luật: Những nguyên tắc ISO 14001 đều hướng tới việc giúp tổ chức tuân thủ các quy định pháp luật về môi trường, tránh các rủi ro pháp lý và hình phạt.
- Cải thiện mối quan hệ với các bên liên quan: Việc tuân thủ các nguyên tắc của ISO 14001:2015 cho thấy cam kết của tổ chức trong việc bảo vệ môi trường và xây dựng mối quan hệ tin cậy với các bên liên quan.
- Ứng phó khẩn cấp: Việc áp dụng tốt các nguyên tắc ISO 14001:2015 giúp tổ chức chuẩn bị sẵn sàng cho các tình huống khẩn cấp và giảm thiểu hậu quả.
- Cải thiện liên tục: Các nguyên tắc ISO 14001 khuyến khích tổ chức liên tục cải thiện hiệu suất môi trường thông qua việc áp dụng vòng tròn PDCA (Plan-Do-Check-Act), qua đó tổ chức có thể nâng cao hiệu quả của hệ thống quản lý môi trường.
Hướng dẫn thực hiện các nguyên tắc ISO 14001
Bước 1: Nhận được sự hỗ trợ từ ban lãnh đạo
Để triển khai Hệ thống quản lý môi trường theo các nguyên tắc ISO 14001, tổ chức cần sự hỗ trợ và góp ý của ban quản lý cấp cao. Sự hỗ trợ này giúp tổ chức đảm bảo sự cam kết và phân bổ nguồn lực cho quá trình triển khai EMS.
Bước 2: Xác định phạm vi và ranh giới của EMS
Tổ chức cần xác định các hoạt động, sản phẩm/dịch vụ nằm trong phạm vi của Hệ thống quản lý môi trường của mình. Đồng thời, xác định ranh giới bên trong và bên ngoài của tổ chức. Thông qua việc tìm hiểu về các quy định pháp luật, yêu cầu của khách hàng, các xu hướng của thị trường, các vấn đề xã hội, quy mô tổ chức, cấu trúc tổ chức, và các hoạt động chính,..
Bước 3: Thực hiện đánh giá khía cạnh môi trường
Tổ chức tiến hành đánh giá các khía cạnh môi trường để xác định những tác động tiêu cực gây ảnh hưởng đến môi trường. Sau đó xác định mức độ nghiêm trọng của các vấn đề và lựa chọn các vấn đề cần được ưu tiên giải quyết để thực hiện các biện pháp giải quyết các vấn đề đó.
Bước 4: Đặt ra các mục tiêu về môi trường
Tổ chức cần đặt ra các mục tiêu môi trường phù hợp với phạm vi, chính sách môi trường của mình. Các mục tiêu môi trường phải cụ thể, có thể đo lường được, có thể đạt được, có liên quan và có thời hạn.
Bước 5: Xây dựng Kế hoạch thực hiện
Tổ chức tiến hành xây dựng kế hoạch thực hiện. Trong kế hoạch nêu rõ các hành động cần thiết để đạt được các mục tiêu và chính sách về môi trường. Đồng thời, phân công trách nhiệm và thiết lập mốc thời gian để mỗi thành viên trong tổ chức hiểu rõ vai trò của mình cũng như hoàn thành nhiệm vụ đúng thời gian quy định.
Bước 6: Triển khai Hệ thống quản lý môi trường
Triển khai EMS bằng cách thực hiện các hành động được xác định trong kế hoạch thực hiện ở bước 5. Tổ chức phải đảm bảo tất cả nhân viên đều được đào tạo về Hệ thống quản lý môi trường cũng như hiểu rõ vai trò và trách nhiệm của họ.
Bước 7: Theo dõi và đo lường
Tổ chức cần theo dõi và đo lường tiến độ thực hiện của EMS. Bằng cách sử dụng các chỉ số hiệu suất để theo dõi tiến độ so với các mục tiêu và tiêu chí về môi trường đã đề ra.
Bước 8: Thực hiện đánh giá nội bộ
Tổ chức phải tiến hành đánh giá nội bộ EMS định kỳ để đảm bảo hệ thống được triển khai hiệu quả và vẫn tuân thủ tiêu chuẩn ISO 14001.
Bước 9: Cải tiến liên tục
Tổ chức cần cải tiến liên tục hệ thống quản lý môi trường bằng cách thực hiện các hành động khắc phục và phòng ngừa, tiến hành đánh giá và triển khai các biện pháp tốt nhất để thúc đẩy phát triển bền vững tại tổ chức của bạn.
Trên đây là những thông tin về 5 nguyên tắc ISO 14001:2015. Hy vọng sau khi đọc xong bài viết này, tổ chức đã phần nào nắm được nội dung liên quan đến lợi ích cũng như cách áp dụng 5 nguyên tắc ISO 14001:2015. Nếu có bất kỳ thắc mắc gì liên quan tới tiêu chuẩn ISO 14001, hãy liên hệ ngay với Intercert Việt Nam để được giải đáp.
Thông tin liên lạc Intercert Việt Nam
- Địa chỉ: Toà nhà Ladeco, 266 Đội Cấn, Ba Đình, Hà Nội
- Điện thoại: 0969.555.610
- Email: sales@intercertvietnam.com
